ADHD là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị ADHD

Bạn đã từng lo lắng vì con mình thường xuyên mất tập trung, lơ đễnh, hiếu động và khó kiểm soát hành vi? Đây có thể là dấu hiệu của ADHD – Rối loạn thiếu tập trung và tăng động ở trẻ em. Vậy ADHD là gì? Nguyên nhân và cách điều trị ADHD như thế nào để giúp con bạn phát triển toàn diện? Hãy cùng khám phá trong bài viết này để hỗ trợ con bạn vượt qua thử thách ADHD.

ADHD là gì?

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một rối loạn thần kinh phổ biến ảnh hưởng đến hành vi và khả năng tập trung của trẻ em và người lớn. Triệu chứng chính của ADHD bao gồm:

• Giảm chú ý: Khó tập trung, dễ bị phân tâm, hay quên, thường xuyên mơ mộng hoặc mất tập trung vào các hoạt động.
• Tăng động: Bồn chồn, hiếu động quá mức, khó ngồi yên một chỗ, thường xuyên ngọ nguậy tay chân hoặc nói chuyện liên tục.
• Bốc đồng: Hành động mà không suy nghĩ kỹ, thường xuyên ngắt lời người khác, khó chờ đợi đến lượt mình, vội vàng đưa ra quyết định.

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ADHD có thể khác nhau ở mỗi người và có thể thay đổi theo thời gian. ADHD có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống của một người, bao gồm học tập, công việc, các mối quan hệ và lòng tự trọng.

Nguyên nhân của ADHD

Nguyên nhân gây ra ADHD vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các nghiên cứu cho thấy nó là do sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

Di truyền

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc xác định ai có nguy cơ mắc ADHD.

Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị ADHD, trẻ có nguy cơ mắc cao hơn so với trẻ bình thường.

Các nhà khoa học đã xác định được một số gen liên quan đến ADHD, nhưng chúng chỉ giải thích một phần nhỏ nguyên nhân gây bệnh.

Môi trường

Một số yếu tố môi trường cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD, bao gồm:

Nhiễm độc chì: Tiếp xúc với chì trong thời thơ ấu có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ và làm tăng nguy cơ mắc ADHD.

Thiếu oxy lúc sinh: Trẻ sinh non hoặc gặp khó khăn khi sinh có thể có lượng oxy thấp trong não, dẫn đến tổn thương não và tăng nguy cơ mắc ADHD.

Stress trước sinh: Mẹ mang thai bị stress nặng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và làm tăng nguy cơ mắc ADHD.

Hút thuốc lá, uống rượu bia hoặc sử dụng ma túy trong khi mang thai: Những chất này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và làm tăng nguy cơ mắc ADHD.

Các yếu tố khác

Một số yếu tố khác cũng có thể góp phần vào sự phát triển của ADHD, bao gồm:

• Chấn thương đầu: Chấn thương đầu nặng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ và làm tăng nguy cơ mắc ADHD.
• Rối loạn giấc ngủ: Trẻ gặp khó khăn khi ngủ có thể có các triệu chứng giống như ADHD, chẳng hạn như mất tập trung và hiếu động.
• Chế độ ăn uống: Một số nghiên cứu cho thấy chế độ ăn uống thiếu chất dinh dưỡng có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD.

Triệu chứng của ADHD

 ADHD có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm:

Mất tập trung

Khó tập trung, dễ bị sao nhãng.

Hay quên, thường xuyên quên đồ hoặc quên làm bài tập.

Dễ bị phân tâm bởi những kích thích bên ngoài, chẳng hạn như tiếng ồn hoặc chuyển động.

Khó khăn trong việc theo dõi hướng dẫn hoặc hoàn thành nhiệm vụ.

Hiếu động thái quá

Năng lượng dồi dào, luôn bồn chồn, khó ngồi yên một chỗ.

Nói nhiều, thường chen ngang lời người khác.

Khó chơi hoặc tham gia các hoạt động yên tĩnh.

Luôn di chuyển, chẳng hạn như chạy nhảy, leo trèo hoặc nghịch ngợm.

Bốc đồng

Hành động mà không suy nghĩ trước sau.

Nói chen ngang, liều lĩnh.

Khó khăn trong việc chờ đợi đến lượt.

Gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, dễ cáu gắt, bực bội.

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ADHD có thể khác nhau ở mỗi trẻ. Một số trẻ chỉ có một vài triệu chứng nhẹ, trong khi những trẻ khác có nhiều triệu chứng nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng ADHD cũng có thể thay đổi theo thời gian, khi trẻ lớn lên.

Chẩn đoán ADHD

Việc chẩn đoán ADHD chính xác là rất quan trọng để trẻ có thể được điều trị phù hợp và hiệu quả.

Quá trình chẩn đoán ADHD thường bao gồm các bước sau:

Thu thập thông tin

Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng của trẻ, bao gồm thời điểm bắt đầu xuất hiện, mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng đến cuộc sống của trẻ như thế nào.

Bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý của trẻ, bao gồm các vấn đề sức khỏe, các loại thuốc đang sử dụng và lịch sử gia đình có ai mắc ADHD hay không.

Ngoài ra, bác sĩ có thể hỏi về môi trường sống và học tập của trẻ.

Đánh giá hành vi

Bác sĩ sẽ quan sát hành vi của trẻ trong quá trình khám hoặc có thể yêu cầu cha mẹ hoặc giáo viên của trẻ cung cấp thông tin về hành vi của trẻ ở nhà và trường học.

Bác sĩ cũng có thể sử dụng các bài kiểm tra hành vi để đánh giá các triệu chứng ADHD của trẻ.

Loại trừ các nguyên nhân khác

Bác sĩ sẽ loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra các triệu chứng giống như ADHD, chẳng hạn như các vấn đề về thính giác hoặc thị giác, rối loạn học tập, rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.

Chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn DSM-5

Bác sĩ sẽ chẩn đoán ADHD dựa trên các tiêu chuẩn trong Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA).

Theo DSM-5, để được chẩn đoán ADHD, trẻ phải có ít nhất 6 triệu chứng mất tập trung hoặc hiếu động/bốc đồng trong ít nhất 6 tháng, các triệu chứng phải xảy ra ở hai hoặc nhiều môi trường (ví dụ: nhà và trường học) và phải gây ra suy giảm chức năng đáng kể trong các hoạt động của cuộc sống.

Các xét nghiệm bổ sung

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm bổ sung, chẳng hạn như điện não đồ (EEG) hoặc chụp MRI não, để loại trừ các nguyên nhân y tế khác.

Điều trị ADHD

Việc điều trị ADHD thường bao gồm các phương pháp sau:

Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) là một loại liệu pháp tâm lý hiệu quả trong điều trị ADHD. CBT giúp trẻ học cách nhận thức và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, đồng thời phát triển các kỹ năng kiểm soát hành vi, cải thiện kỹ năng chú ý và giải quyết vấn đề.

Liệu pháp gia đình có thể giúp các thành viên trong gia đình hiểu và hỗ trợ trẻ tốt hơn, đồng thời tạo ra môi trường gia đình tích cực để trẻ phát triển.

Liệu pháp nhóm có thể giúp trẻ học cách tương tác xã hội với những trẻ khác và phát triển các kỹ năng giao tiếp.

Thuốc

Thuốc kích thích thần kinh, chẳng hạn như methylphenidate (Ritalin) và amphetamine (Adderall), là loại thuốc thường được sử dụng nhất để điều trị ADHD. Thuốc này giúp tăng cường sự tập trung và giảm các triệu chứng hiếu động và bốc đồng.

Thuốc không kích thích thần kinh, chẳng hạn như atomoxetine (Strattera), cũng có thể được sử dụng để điều trị ADHD. Thuốc này có tác dụng chậm hơn so với thuốc kích thích thần kinh, nhưng có thể ít gây ra tác dụng phụ hơn.

Thay đổi lối sống

Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ ngọt và nước ngọt có ga.

Ngủ đủ giấc: Trẻ em cần ngủ đủ 8-10 tiếng mỗi đêm.

Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp cải thiện các triệu chứng ADHD và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Kỹ thuật quản lý thời gian: Giúp trẻ học cách lập kế hoạch và sắp xếp thời gian hiệu quả.

Kỹ thuật tổ chức: Giúp trẻ học cách sắp xếp đồ đạc gọn gàng để dễ dàng tìm kiếm và hoàn thành nhiệm vụ.

Các phương pháp điều trị khác

• Liệu pháp thần kinh phản hồi: Sử dụng các thiết bị để ghi lại hoạt động sóng não của trẻ và giúp trẻ học cách kiểm soát các sóng não này.
• Liệu pháp bổ sung: Một số loại vitamin và khoáng chất, chẳng hạn như omega-3 và kẽm, có thể giúp cải thiện các triệu chứng ADHD. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để xác nhận hiệu quả của các phương pháp điều trị này.

Điều trị ADHD thường hiệu quả nhất khi kết hợp nhiều phương pháp khác nhau. Bác sĩ sẽ làm việc với bạn và con bạn để tạo ra một kế hoạch điều trị phù hợp với nhu cầu và mục tiêu cụ thể của trẻ.

Hiểu rõ ADHD là gì, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị ADHD sẽ giúp cha mẹ và thầy cô giáo hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện. Hãy tạo môi trường học tập và sinh hoạt phù hợp, kiên nhẫn và yêu thương để giúp trẻ vượt qua thử thách ADHD và đạt được thành công trong cuộc sống.