Bệnh bạch hầu là gì? Tại sao lại có đợt bùng phát bệnh bạch hầu mới?

Bệnh bạch hầu là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng gây ra bởi vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae. Trước khi có sự ra đời của vắc-xin, bệnh bạch hầu từng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em. Mặc dù hiện nay đã có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, nhưng bệnh vẫn có nguy cơ bùng phát, đặc biệt ở những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Việc hiểu rõ về bệnh bạch hầu, bao gồm các triệu chứng, biến chứng và phương pháp điều trị, là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của cộng đồng. Bài viết này sẽ nói về nguyên nhân và triệu chứng của bệnh bạch hầu, bên cạnh đó cũng hướng dẫn cách phòng chống bệnh bạch hầu hiệu quả tại nhà.

Bệnh bạch hầu là gì?

Bệnh bạch hầu (Diphtheria) là một bệnh nhiễm trùng cấp tính ảnh hưởng đến cổ họng và đường hô hấp trên, bao gồm mũi, xoang cạnh mũi, đường mũi và hầu họng. Bệnh do vi khuẩn bạch hầu gây ra, thông qua ngoại độc tố mà chúng tiết ra. Loại độc tố này có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến tim, thận và hệ thần kinh, dẫn đến nhiễm trùng và nhiễm độc toàn thân. Điều này làm tăng nguy cơ tử vong cho người mắc bệnh, với tỷ lệ tử vong lên tới 20%, đặc biệt cao ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên.

Bệnh bạch hầu gây ra sự hình thành của giả mạc dày dai, trắng ngà, bám chặt và lan nhanh, bao phủ toàn bộ vòm họng, mũi, tuyến hạnh nhân và thanh quản. Bệnh cũng có thể xuất hiện ở các vùng khác như da và màng niêm mạc của mắt, bộ phận sinh dục. Vi khuẩn trú ngụ trong các giả mạc này và tiết ra ngoại độc tố, gây ra suy hô hấp và tuần hoàn, liệt màn khẩu cái, làm thay đổi giọng nói, khó nuốt và gây lú lẫn. Trường hợp nặng có thể dẫn đến hôn mê và tử vong. Một số biến chứng nguy hiểm bao gồm viêm cơ tim và viêm dây thần kinh ngoại biên.

Vi khuẩn bạch hầu rất dễ lây lan, chủ yếu qua đường hô hấp khi người bệnh nói chuyện, hắt hơi hoặc ho. Giọt bắn chứa vi khuẩn hòa vào không khí và lây nhiễm cho người khỏe mạnh nếu họ hít phải và chưa có miễn dịch. Vi khuẩn cũng có thể lây nhiễm gián tiếp qua tiếp xúc với vật dụng có dính chất bài tiết hoặc giọt bắn chứa vi khuẩn. Thời gian ủ bệnh thường từ 2 đến 5 ngày, nhưng có thể kéo dài hơn.

Bệnh bạch hầu được Hippocrates, ông tổ của ngành y học phương Tây, miêu tả lần đầu tiên vào thế kỷ thứ V trước Công nguyên. Một số tài liệu cũng ghi nhận sự hoành hành của bệnh ở Ai Cập cổ đại và Syria. Vi khuẩn gây bệnh được các nhà khoa học phát hiện vào khoảng năm 1883-1884, và kháng độc tố được nghiên cứu thành công vào cuối thế kỷ XIX.

Tại Việt Nam, việc tiêm chủng vắc xin bạch hầu cho trẻ em đã giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát và lây lan ở những vùng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Các đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh bao gồm trẻ em dưới 5 tuổi, người lớn trên 40 tuổi, người bị rối loạn miễn dịch, và những người sống trong môi trường đông đúc, chật hẹp, không đảm bảo vệ sinh hoặc không được tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch.

Nguyên nhân gây bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra. Đây là vi khuẩn Gram dương, hình que, có khả năng tiết ra một loại ngoại độc tố rất nguy hiểm. Nguyên nhân cụ thể gây bệnh bạch hầu liên quan đến những yếu tố sau

Vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae

Corynebacterium diphtheriae là tác nhân chính gây bệnh bạch hầu. Vi khuẩn này có bốn biotype chính: gravis, mitis, intermedius, và belfanti. Tất cả các biotype này đều có khả năng gây bệnh, nhưng mức độ nghiêm trọng của bệnh có thể khác nhau tùy thuộc vào loại biotype.

Ngoại độc tố do vi khuẩn tiết ra

Nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh bạch hầu là do ngoại độc tố mà vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae tiết ra. Độc tố này có khả năng gây tổn thương nặng nề cho các mô và cơ quan trong cơ thể, bao gồm tim, thận, hệ thần kinh và các mô hô hấp. Khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và bắt đầu nhân lên, chúng tiết ra độc tố, gây tổn thương mô tại chỗ và lan rộng qua hệ tuần hoàn, gây nhiễm độc toàn thân.

Đường lây nhiễm

Bệnh bạch hầu lây lan chủ yếu qua đường hô hấp. Khi người nhiễm bệnh nói chuyện, ho hoặc hắt hơi, vi khuẩn có trong giọt bắn sẽ phát tán vào không khí và có thể lây nhiễm cho người khác nếu hít phải. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi, họng, hoặc các vết loét trên da của người nhiễm bệnh. Vi khuẩn cũng có thể lây gián tiếp qua các vật dụng cá nhân như khăn tay, đồ chơi, hoặc bề mặt bị nhiễm khuẩn.

Miễn dịch cơ thể

Người chưa có miễn dịch đối với vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae dễ dàng bị nhiễm bệnh khi tiếp xúc với vi khuẩn. Miễn dịch có thể được hình thành tự nhiên sau khi nhiễm bệnh hoặc thông qua tiêm chủng vắc xin. Những người không được tiêm chủng đầy đủ hoặc không tiêm chủng có nguy cơ cao mắc bệnh.

Điều kiện sống và vệ sinh

Môi trường sống đông đúc, chật hẹp, điều kiện vệ sinh kém cũng là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến sự lây lan của bệnh bạch hầu. Những người sống trong các khu vực này có nguy cơ cao hơn do dễ dàng tiếp xúc với vi khuẩn từ người nhiễm bệnh hoặc từ môi trường.

Phân loại bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu có thể được phân loại dựa trên vị trí nhiễm trùng và các biểu hiện lâm sàng của bệnh. Việc phân loại này giúp xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh và hướng dẫn phương pháp điều trị phù hợp.

Bạch hầu họng và amidan

Đây là dạng phổ biến nhất của bệnh bạch hầu, thường bắt đầu với các triệu chứng như đau họng, sốt nhẹ, và xuất hiện giả mạc màu xám trắng ở họng và amidan. Giả mạc này dính chặt vào niêm mạc, khi cố gắng bóc tách có thể gây chảy máu. Nếu không được điều trị kịp thời, vi khuẩn và độc tố có thể lan rộng, gây nhiễm trùng và nhiễm độc toàn thân.

Bạch hầu thanh quản

Bạch hầu thanh quản là dạng bệnh nghiêm trọng hơn, trong đó vi khuẩn lây lan xuống thanh quản. Bệnh nhân có thể bị khàn giọng, khó thở, và ho khan. Giả mạc ở thanh quản có thể gây tắc nghẽn đường thở, dẫn đến nguy cơ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Bạch hầu mũi

Dạng bạch hầu này thường nhẹ hơn và có thể bị nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường. Triệu chứng chính bao gồm chảy nước mũi có mủ hoặc có máu, nghẹt mũi và xuất hiện giả mạc ở niêm mạc mũi. Tuy nhiên, bạch hầu mũi có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được điều trị, do vi khuẩn có thể lan sang các bộ phận khác của đường hô hấp.

Bạch hầu da

Bạch hầu da xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập qua các vết thương hoặc vết loét trên da. Triệu chứng bao gồm các vết loét dai dẳng, thường có màu xám hoặc đen, không lành. Loại này phổ biến hơn ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém. Mặc dù ít gây nguy hiểm đến tính mạng hơn so với bạch hầu hô hấp, nhưng bạch hầu da vẫn cần được điều trị kịp thời để ngăn ngừa lây lan.

Bạch hầu kết mạc

Bạch hầu kết mạc là dạng nhiễm trùng ở màng niêm mạc của mắt. Triệu chứng bao gồm đỏ mắt, sưng mí mắt, và có giả mạc ở kết mạc. Nếu không được điều trị, bệnh có thể dẫn đến nhiễm trùng nặng hơn và ảnh hưởng đến thị lực.

Triệu chứng và tử vong của bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu từng là nguyên nhân phổ biến gây bệnh tật và tử vong, đặc biệt là ở trẻ em, với tỷ lệ tử vong lên tới 69%. Mức độ nghiêm trọng của bệnh nhiễm trùng đã khiến bệnh này được gọi là “thiên thần bóp cổ” trong những thập kỷ trước khi vắc-xin bạch hầu được sử dụng rộng rãi. Ngay cả ngày nay, nguy cơ tử vong do bệnh bạch hầu vẫn ở mức đáng lo ngại, dao động từ 5% đến 10%. Đối với trẻ nhỏ và người lớn trên 40 tuổi, tỷ lệ tử vong thậm chí còn cao hơn, gần 20%.

Khi một người bị nhiễm vi khuẩn bạch hầu, các triệu chứng về đường hô hấp thường xuất hiện trong vòng hai đến năm ngày sau khi nhiễm bệnh, mặc dù một số trường hợp có thể mất đến 10 ngày mới phát triển triệu chứng. Bệnh bạch hầu ban đầu có thể biểu hiện tương tự như các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thông thường, với các triệu chứng giống như cúm nhẹ. Tuy nhiên, theo thời gian, các triệu chứng nghiêm trọng hơn có thể xuất hiện, bao gồm:

• Mệt mỏi nghiêm trọng: Cảm giác kiệt sức kéo dài và khó phục hồi.
• Đau họng: Cơn đau kéo dài và nghiêm trọng, đặc biệt khi nuốt.
• Buồn nôn và ói mửa: Thường xuyên buồn nôn và nôn mửa, làm mất nước và suy kiệt cơ thể.
• Sốt và ớn lạnh: Sốt từ 100,4 đến 102° F hoặc 38 đến 38,9° C.
• Thở khò khè: Khó thở và thở khò khè do đường hô hấp bị hẹp.
• Hụt hơi: Khó khăn trong việc hít thở, cảm giác thiếu oxy.
• Khàn giọng và khó nói: Giọng nói trở nên khàn và mất tiếng.
• Nhịp tim nhanh: Nhịp tim tăng lên một cách bất thường.
• Khó nuốt: Gặp khó khăn khi nuốt thức ăn và nước uống.

Một trong những dấu hiệu đặc trưng của bệnh bạch hầu là sự hình thành lớp màng giả dày, cứng, màu xám phủ lên cổ họng, mũi và amidan. Lớp màng này có thể chặn đường thở và gây khó khăn nghiêm trọng trong việc hô hấp. Nếu cố gắng loại bỏ hoặc cạo lớp màng giả này, có thể gây chảy máu nghiêm trọng.

Một dấu hiệu khác của bệnh bạch hầu là sự sưng to của hạch bạch huyết ở cổ, còn được gọi là bệnh hạch bạch huyết cổ. Triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng đến mức tạo ra hình dạng cổ bò, làm biến dạng cổ và gây đau đớn.

Nếu không được điều trị, các triệu chứng của bệnh bạch hầu thường kéo dài từ một đến hai tuần. Tuy nhiên, ngay cả sau khi nhiễm trùng cấp tính ban đầu đã được kiểm soát, người bệnh có thể gặp phải các biến chứng trong nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng sau đó. Các biến chứng này có thể bao gồm viêm cơ tim, viêm dây thần kinh ngoại biên và suy hô hấp kéo dài.

Việc nhận biết và điều trị kịp thời bệnh bạch hầu là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và giảm nguy cơ tử vong. Tiêm chủng đầy đủ và duy trì vệ sinh cá nhân tốt là những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh bạch hầu.

Biến chứng của bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu có thể trở nên cực kỳ nghiêm trọng nếu vi khuẩn lan rộng ra ngoài đường hô hấp, dẫn đến những biến chứng có khả năng đe dọa tính mạng. 

Nhiễm trùng huyết

Nhiễm trùng huyết là một phản ứng miễn dịch nghiêm trọng xảy ra khi nhiễm trùng lan rộng khắp cơ thể. Trong trường hợp nhiễm trùng huyết do bạch hầu, vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae và độc tố của nó xâm nhập vào máu, gây ra phản ứng viêm mạnh mẽ. Hậu quả là sự suy giảm chức năng của nhiều cơ quan, có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng, một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng do huyết áp giảm đột ngột và các cơ quan không nhận đủ máu.

Viêm cơ tim

Viêm cơ tim là một biến chứng nguy hiểm khác, trong đó cơ tim bị viêm do ngoại độc tố bạch hầu. Viêm cơ tim có thể làm suy giảm khả năng co bóp của tim, dẫn đến các triệu chứng như nhịp tim nhanh, khó thở, đau ngực và mệt mỏi. Trong trường hợp nặng, viêm cơ tim có thể gây suy tim, một tình trạng trong đó tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, dẫn đến nguy cơ tử vong cao.

Suy thận cấp

Ngoại độc tố bạch hầu có thể gây tổn thương trực tiếp đến thận, dẫn đến suy thận cấp. Suy thận cấp là tình trạng chức năng thận suy giảm đột ngột, không thể lọc bỏ chất thải và cân bằng các chất điện giải trong máu. Các triệu chứng bao gồm giảm lượng nước tiểu, sưng phù, mệt mỏi, buồn nôn và khó thở. Suy thận cấp nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến suy thận vĩnh viễn hoặc tử vong.

Suy gan

Suy gan xảy ra khi gan bị tổn thương nghiêm trọng do độc tố bạch hầu, dẫn đến suy giảm chức năng gan. Gan là cơ quan quan trọng giúp lọc độc tố khỏi máu, sản xuất protein và điều hòa các quá trình trao đổi chất. Suy gan có thể gây vàng da, vàng mắt, suy giảm chức năng đông máu, buồn nôn, nôn mửa và đau bụng. Trong trường hợp nặng, suy gan có thể dẫn đến hôn mê gan và tử vong.

Viêm phổi

Viêm phổi là một biến chứng thường gặp khi vi khuẩn bạch hầu lan xuống phổi, gây viêm các túi khí trong phổi. Viêm phổi do bạch hầu có thể gây ra các triệu chứng như sốt cao, ho, khó thở và đau ngực. Nếu không được điều trị, viêm phổi có thể dẫn đến suy hô hấp và nguy cơ tử vong cao.

Bệnh đa dây thần kinh mất myelin

Bệnh đa dây thần kinh mất myelin là tình trạng viêm các dây thần kinh do độc tố bạch hầu gây ra. Myelin là lớp vỏ bọc bảo vệ các dây thần kinh, giúp truyền tải tín hiệu thần kinh một cách nhanh chóng và hiệu quả. Khi myelin bị phá hủy, các dây thần kinh không thể hoạt động bình thường, dẫn đến triệu chứng như yếu cơ, tê liệt và mất cảm giác. Trong trường hợp nặng, bệnh có thể gây liệt toàn thân.

Liệt, bao gồm cả liệt cơ hoành

Ngoại độc tố bạch hầu có thể gây tổn thương trực tiếp đến các dây thần kinh điều khiển cơ bắp, dẫn đến liệt. Một trong những dạng liệt nguy hiểm nhất là liệt cơ hoành, cơ bắp quan trọng giúp duy trì hô hấp. Khi cơ hoành bị liệt, người bệnh sẽ gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc thở, dẫn đến suy hô hấp và nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Quá trình lây truyền bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra. Vi khuẩn này có thể lây lan từ người sang người qua nhiều con đường khác nhau, làm tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Hiểu rõ về quá trình lây truyền giúp chúng ta thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.

Các con đường lây truyền bệnh bạch hầu

Hít phải chất dịch từ người bị nhiễm bệnh

Khi người bị nhiễm bạch hầu ho hoặc hắt hơi, họ sẽ phát tán những giọt dịch nhỏ chứa vi khuẩn vào không khí. Những người xung quanh có thể hít phải những giọt dịch này và bị nhiễm bệnh. Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất của bệnh bạch hầu, đặc biệt là trong môi trường đông người như trường học, văn phòng hoặc các phương tiện giao thông công cộng.

Tiếp xúc trực tiếp với vết thương hoặc vết loét bị nhiễm bạch hầu

Bệnh bạch hầu cũng có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với các vết thương hoặc vết loét trên da của người bị nhiễm bệnh. Vi khuẩn có thể tồn tại trong các vết loét này và dễ dàng lây truyền sang người khác qua tiếp xúc da với da, đặc biệt là khi có các vết cắt, trầy xước hoặc tổn thương da.

Tiếp xúc với bề mặt bị nhiễm vi khuẩn

Vi khuẩn bạch hầu có thể tồn tại trên các bề mặt mà người bệnh đã ho hoặc hắt hơi vào, chẳng hạn như bàn, ghế, tay nắm cửa, đồ chơi và các vật dụng cá nhân khác. Khi chạm vào những bề mặt này và sau đó đưa tay lên mặt, mũi hoặc miệng, vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể và gây nhiễm trùng.

Các biện pháp ngăn chặn sự lây lan của bệnh bạch hầu

Nếu bạn bị nhiễm bệnh bạch hầu, việc thực hiện các biện pháp sau đây có thể giúp ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn và bảo vệ sức khỏe của cộng đồng:

Tránh xa những nơi đông người

Hạn chế tiếp xúc với những nơi đông người như trường học, công ty, trung tâm mua sắm hoặc các sự kiện công cộng để giảm nguy cơ lây truyền vi khuẩn cho người khác. Tự cách ly tại nhà cho đến khi được xác nhận không còn khả năng lây nhiễm là một biện pháp quan trọng để kiểm soát dịch bệnh.

Rửa tay thật sạch bằng xà phòng

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là sau khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với các bề mặt có thể bị nhiễm khuẩn. Rửa tay đúng cách trong ít nhất 20 giây giúp loại bỏ vi khuẩn và ngăn ngừa sự lây lan.

Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi

Sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay để che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi nhằm ngăn chặn các giọt dịch nhỏ chứa vi khuẩn phát tán vào không khí. Vứt bỏ khăn giấy sau khi sử dụng và rửa tay ngay lập tức.

Tại sao lại có đợt bùng phát bệnh bạch hầu mới?

Mặc dù bệnh bạch hầu đã được kiểm soát tốt nhờ vào chương trình tiêm chủng, các đợt bùng phát mới vẫn có thể xảy ra. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

Tỷ lệ tiêm vắc-xin giảm

Một yếu tố nguy cơ quan trọng dẫn đến bùng phát bệnh bạch hầu là sự giảm tỷ lệ tiêm vắc-xin. Vì các trường hợp mắc bệnh bạch hầu đã trở nên rất hiếm và thậm chí nhiều người chưa từng nghe nói đến căn bệnh này, nên nhiều gia đình không thấy sự cần thiết của việc tiêm vắc-xin phòng bệnh. 

Thiếu kiến thức về tầm quan trọng của vắc-xin đã khiến nhiều người không tiêm chủng đầy đủ, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh bạch hầu lan truyền trong cộng đồng. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở những vùng có điều kiện y tế hạn chế, nơi mà tỷ lệ tiêm vắc-xin thường không đạt mức đủ để bảo vệ cộng đồng.

Du lịch đến các khu vực có tỷ lệ bệnh bạch hầu cao

Một lý do khác gây bùng phát bệnh bạch hầu là sự gia tăng du lịch đến các quốc gia mà bệnh này vẫn còn phổ biến. Những điểm đến như Đông Nam Á, Papua New Guinea và các nước Đông Âu thường có tỷ lệ bệnh bạch hầu cao hơn. 

Khi du khách từ các khu vực đã được tiêm chủng đầy đủ đến những vùng này, họ có thể mang vi khuẩn về nước. Mặc dù họ không có triệu chứng do vắc-xin đã bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng, họ vẫn có thể mang vi khuẩn ở phần sau cổ họng và lây truyền cho những người chưa được tiêm chủng.

Thiếu kiến thức và sự cảnh giác

Nhiều người không hiểu rõ về nguy cơ của bệnh bạch hầu và tầm quan trọng của việc tiêm vắc-xin phòng bệnh. Thiếu sự giáo dục và thông tin về bệnh này đã dẫn đến sự chủ quan trong việc phòng ngừa, làm giảm tỷ lệ tiêm chủng. 

Việc không nhận thức được tầm quan trọng của vắc-xin và sự lơ là trong công tác tiêm chủng đã góp phần tạo ra các lỗ hổng trong hệ thống miễn dịch cộng đồng, làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh.

Phương pháp điều trị bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Các phương pháp điều trị chủ yếu bao gồm sử dụng thuốc giải độc tố, kháng sinh, chăm sóc đặc biệt cho các triệu chứng hô hấp và các biện pháp phòng ngừa bổ sung để ngăn chặn lây nhiễm. Dưới đây là chi tiết về các phương pháp điều trị này:

Tiêm thuốc giải độc tố bạch hầu

Một trong những bước đầu tiên và quan trọng nhất trong điều trị bệnh bạch hầu là tiêm thuốc giải độc tố. Kháng độc tố bạch hầu được tiêm tĩnh mạch để trung hòa độc tố do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae tiết ra. Thuốc giải độc này không có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn mà chỉ ngăn chặn độc tố gây tổn thương thêm cho các cơ quan nội tạng và hệ thần kinh. Việc tiêm thuốc giải độc tố cần được thực hiện càng sớm càng tốt sau khi chẩn đoán để giảm thiểu biến chứng và nguy cơ tử vong.

Thuốc kháng sinh

Song song với việc tiêm thuốc giải độc, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Các loại kháng sinh thường được sử dụng bao gồm Penicillin và Erythromycin. Liệu trình kháng sinh kéo dài khoảng 14 ngày nhằm đảm bảo loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn khỏi cơ thể. Kháng sinh không chỉ giúp loại bỏ vi khuẩn mà còn ngăn ngừa sự lây lan của bệnh bạch hầu sang người khác.

Chăm sóc đặc biệt cho các triệu chứng hô hấp

Trong trường hợp bệnh nhân có các triệu chứng hô hấp nghiêm trọng, họ thường được đưa vào khoa chăm sóc đặc biệt. Ở đây, bệnh nhân sẽ được theo dõi sát sao và nhận điều trị tích cực để duy trì đường thở thông thoáng. Việc này bao gồm sử dụng máy thở hỗ trợ nếu cần thiết. Ngoài ra, bệnh nhân sẽ tiếp tục được tiêm kháng độc tố và kháng sinh tĩnh mạch.

Biện pháp cách ly và theo dõi sau điều trị

Ngay cả sau khi hoàn tất liệu trình kháng sinh, bệnh nhân vẫn cần phải được cách ly để tránh lây nhiễm cho người khác. Hai lần nuôi cấy vi khuẩn từ mẫu hầu họng được thực hiện để xác nhận rằng vi khuẩn đã hoàn toàn bị tiêu diệt. Chỉ khi cả hai kết quả nuôi cấy đều âm tính, bệnh nhân mới được coi là không còn khả năng lây nhiễm.

Điều trị bạch hầu ở da

Đối với trường hợp bạch hầu ở da, các vết loét sẽ được rửa sạch bằng xà phòng và nước. Sau đó, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng kháng sinh trong khoảng mười ngày để loại bỏ vi khuẩn và ngăn ngừa sự lây lan.

Tiêm vắc-xin sau khi hồi phục

Một điểm quan trọng cần lưu ý là nhiễm trùng bạch hầu không đảm bảo khả năng miễn dịch lâu dài. Do đó, ngay cả sau khi hồi phục, bệnh nhân được khuyến khích tiêm vắc-xin bạch hầu để ngăn ngừa tái nhiễm. Việc tiêm vắc-xin giúp tạo ra khả năng miễn dịch chủ động và bền vững, bảo vệ bệnh nhân khỏi những đợt nhiễm trùng trong tương lai.

Quá trình phục hồi và các biện pháp hỗ trợ

Quá trình phục hồi của bệnh nhân bị nhiễm trùng bạch hầu nặng thường khá chậm. Bệnh nhân cần được nghỉ ngơi hoàn toàn và tránh các hoạt động thể chất nặng trong thời gian hồi phục để tránh áp lực lên tim và các cơ quan khác. Chế độ dinh dưỡng hợp lý và hỗ trợ tâm lý cũng rất quan trọng để giúp bệnh nhân hồi phục hoàn toàn.

Cách phòng ngừa bệnh bạch hầu

Bệnh bạch hầu có thể được điều trị và phòng ngừa hiệu quả nhờ vào việc tiêm vắc-xin. Hiện nay, tại Việt Nam chưa có vắc-xin đơn phòng bệnh bạch hầu, nhưng có nhiều loại vắc-xin phối hợp chứa thành phần kháng nguyên bạch hầu, giúp phòng ngừa bệnh bạch hầu cùng nhiều bệnh truyền nhiễm khác trong một mũi tiêm.

Tiêm vắc-xin phòng bệnh bạch hầu

Phụ huynh cần cho con tiêm vắc-xin phòng bệnh bạch hầu theo chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR). Trẻ nhỏ cần được tiêm các mũi vắc-xin phòng bệnh bạch hầu vào các thời điểm sau:

• Khi trẻ được 2, 3, và 4 tháng tuổi.
• Tiêm nhắc lại khi trẻ được 16-18 tháng tuổi, 4-7 tuổi và 9-15 tuổi. Điều này rất quan trọng vì khả năng bảo vệ của vắc-xin suy giảm theo thời gian, do đó việc tiêm nhắc là cần thiết để duy trì miễn dịch.

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh bạch hầu như phụ nữ trước hoặc đang mang thai, người già trên 50 tuổi và những người mắc bệnh mạn tính cũng cần tiêm đầy đủ các mũi vắc-xin để phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này.

Các loại vắc-xin phối hợp

Các vắc-xin phòng bạch hầu hiện có ở Việt Nam đều là vắc-xin phối hợp, giúp phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm khác nhau:

• Vắc-xin phối hợp 3 trong 1: Chỉ định tiêm chủng cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn.
• Vắc-xin phối hợp 4 trong 1: Chỉ định tiêm chủng cho trẻ từ 2 tháng đến dưới 7 tuổi.
• Vắc-xin phối hợp 5 trong 1 và 6 trong 1: Chỉ định tiêm chủng cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 2 tuổi.
• Vắc-xin phòng ngừa bạch hầu và uốn ván: Có thể tiêm cho trẻ từ 7 tuổi đến người lớn.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống

Bên cạnh việc tiêm vắc-xin, giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống cũng là những biện pháp quan trọng để phòng ngừa bệnh bạch hầu:

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc những nơi công cộng.
• Che miệng khi hắt hơi hoặc ho để ngăn chặn sự phát tán của vi khuẩn.
• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh.

Đảm bảo không gian sống, trường học và các nơi công cộng luôn sạch sẽ, thông thoáng và có đủ ánh sáng. Điều này giúp giảm nguy cơ lây nhiễm và tạo môi trường sống lành mạnh.

Xử lý kịp thời khi có triệu chứng hoặc nghi ngờ mắc bệnh

Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh bạch hầu, cần cách ly và đến cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều này giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tuân thủ chỉ định của cơ sở y tế

Người dân sống trong vùng có ổ dịch cần chấp hành nghiêm túc việc khám chữa bệnh và các chỉ định phòng bệnh của cơ sở y tế. Điều này bao gồm việc tiêm chủng, cách ly và theo dõi sức khỏe thường xuyên để đảm bảo an toàn cho bản thân và cộng đồng.

Việc kết hợp giữa tiêm vắc-xin, duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống, cùng với việc tuân thủ các chỉ định y tế là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh bạch hầu. Sự cảnh giác và chủ động phòng ngừa sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe của cả cộng đồng.

Các câu hỏi thường gặp về bệnh bạch hầu

1. Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh bạch hầu là gì?

Bệnh bạch hầu biểu hiện qua các triệu chứng như đau họng, khó nuốt, khàn giọng, sốt nhẹ và sưng hạch bạch huyết ở cổ. Một dấu hiệu đặc trưng của bệnh là sự xuất hiện của lớp màng giả màu xám, cứng, bám chặt quanh amidan và cổ họng, gây khó nuốt hoặc khó cử động mắt, cánh tay hoặc chân.

2. Bệnh bạch hầu có phải do vệ sinh kém không?

Vệ sinh kém hoặc sống ở vùng nhiệt đới làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch hầu ngoài da, gây loét và đỏ vùng bị ảnh hưởng. Bệnh thường lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc qua các vật dụng nhiễm vi khuẩn như cốc, khăn giấy đã sử dụng. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây qua đường hô hấp khi người bệnh hắt hơi, ho hoặc xì mũi.

3. Nhóm dân số nào có nguy cơ mắc bệnh bạch hầu cao hơn?

Những người chưa được tiêm chủng, sống trong môi trường vệ sinh kém, đông đúc hoặc đi du lịch đến các nước nhiệt đới kém phát triển đều có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Trẻ em và người lớn chưa tiêm vắc-xin đặc biệt dễ bị nhiễm bệnh.

4. Có đúng là mèo gây ra bệnh bạch hầu không?

Mèo không dễ mắc bệnh bạch hầu nhưng có thể đóng vai trò là vật mang bệnh. Sau khi tiếp xúc với vi khuẩn, chúng có thể truyền nhiễm qua mũi họng hoặc lông trong vòng một đến bốn ngày.

5. Phải mất bao lâu để phục hồi sau bệnh bạch hầu?

Quá trình phục hồi bệnh bạch hầu thường mất từ bảy đến mười ngày, đòi hỏi bệnh nhân phải nghỉ ngơi nhiều. Tuy nhiên, một số biến chứng lâu dài như viêm khớp, liệt hoặc tổn thương não có thể kéo dài sau khi bệnh chính đã được kiểm soát.

6. Bệnh bạch hầu do vi-rút hay vi khuẩn gây ra?

Bạch hầu là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra. Vi khuẩn này sản sinh ra độc tố gây bệnh nghiêm trọng và lây lan từ người sang người qua các giọt hô hấp như ho hoặc hắt hơi.

7. Bệnh bạch hầu có tác động lâu dài như thế nào đến con người?

Bạch hầu đường hô hấp có thể dẫn đến tắc nghẽn đường thở, viêm cơ tim, tổn thương dây thần kinh, liệt và suy thận. Những biến chứng này có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và kéo dài.

8. Vắc-xin phòng bệnh bạch hầu có hiệu quả trong bao lâu?

Vắc-xin chứa độc tố bạch hầu bảo vệ hầu hết mọi người trong khoảng mười năm. Do khả năng bảo vệ giảm dần theo thời gian, người lớn cần tiêm vắc-xin tăng cường Td hoặc Tdap mỗi mười năm để duy trì khả năng miễn dịch.

9. Có thể mắc bệnh bạch hầu nhiều lần không?

Bị bệnh bạch hầu không cung cấp khả năng miễn dịch suốt đời. Do đó, sau khi hồi phục, người bệnh cần hoàn thành liệu trình tiêm vắc-xin đầy đủ để ngăn ngừa tái nhiễm.

10. Tại sao bệnh bạch hầu gây tử vong?

Bạch hầu đường hô hấp có tỷ lệ tử vong cao, ngay cả khi được điều trị. Cứ mười bệnh nhân mắc bệnh bạch hầu hô hấp thì có một bệnh nhân tử vong. Nếu không được điều trị, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 50%.

11. Bệnh bạch hầu có ảnh hưởng gì tới não không?

Bệnh bạch hầu thường ảnh hưởng đến dây thần kinh sọ não và ngoại biên, nhưng cũng có thể gây tổn thương hệ thần kinh trung ương. Các biến chứng có thể bao gồm viêm màng não, xuất huyết não và viêm đa rễ thần kinh Guillain-Barré.

12. Người lớn có thể mắc bệnh bạch hầu không?

Người lớn có thể mắc bệnh bạch hầu, đặc biệt là những người trên 60 tuổi. Bệnh lây lan nhanh chóng và dễ dàng, chủ yếu ảnh hưởng đến mũi và họng, và rất nguy hiểm cho cả trẻ em dưới năm tuổi và người lớn tuổi.

13. Bệnh bạch hầu ảnh hưởng đến những bộ phận nào của cơ thể?

Bạch hầu có thể lây nhiễm vào đường hô hấp (mũi và họng) cũng như da. Khi xâm nhập vào đường hô hấp, nó gây ra một lớp phủ dày, màu xám trong cổ họng hoặc mũi, có thể gây khó thở và nuốt.

14. Miễn dịch với bệnh bạch hầu có vĩnh viễn không?

Miễn dịch với bệnh bạch hầu không vĩnh viễn. Khả năng miễn dịch giảm dần theo thời gian, do đó cần tiêm nhắc lại vắc-xin Td hoặc Tdap sau mỗi mười năm để duy trì khả năng bảo vệ.

15. Thời gian ủ bệnh của bệnh bạch hầu là bao lâu?

Thời gian ủ bệnh của bệnh bạch hầu thường từ hai đến năm ngày, có thể kéo dài từ một đến mười ngày. Vi khuẩn có thể tồn tại trong dịch tiết và tổn thương của người không được điều trị từ hai đến sáu tuần sau khi nhiễm trùng.

16. Vắc-xin phòng bệnh bạch hầu được tiêm cho độ tuổi nào?

Vắc-xin DTaP cho trẻ em và vắc-xin Tdap cho thanh thiếu niên và người lớn là các phiên bản mới nhất. Vắc-xin thường được tiêm theo loạt năm mũi ở các độ tuổi: hai tháng, bốn tháng, sáu tháng, mười lăm đến mười tám tháng và bốn đến sáu tuổi. Trẻ em nên tiêm mũi nhắc lại đầu tiên vào khoảng 11 hoặc 12 tuổi, sau đó mỗi mười năm để duy trì miễn dịch.

Bệnh bạch hầu là một mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được phòng ngừa và điều trị kịp thời. Việc tiêm vắc-xin đầy đủ, duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ, cùng với việc nhận thức đúng về các triệu chứng và biến chứng của bệnh, sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Hãy luôn cảnh giác và chủ động trong việc bảo vệ bản thân và gia đình khỏi căn bệnh nguy hiểm này.