Khổng Tử là ai? Cuộc đời của nhà hiền triết Trung Quốc
Khổng Tử là ai? – Câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại ẩn chứa nhiều điều thú vị về cuộc đời và di sản của một trong những nhà tư tưởng vĩ đại nhất mọi thời đại. Là người đặt nền móng cho Nho giáo, Khổng Tử đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử Trung Quốc và ảnh hưởng to lớn đến văn hóa của nhiều quốc gia châu Á, bao gồm cả Việt Nam.
Khổng Tử là ai?
Khổng Tử, còn được biết đến với tên gọi Khổng Phu Tử, sinh ngày 28 tháng 9 năm 551 TCN và mất vào ngày 11 tháng 4 năm 479 TCN, là một nhà triết học và chính trị gia nổi tiếng của Trung Quốc trong thời kỳ Xuân Thu.
Ông được coi là một trong những hiền triết vĩ đại nhất của Trung Quốc, với những giáo lý và triết lý đã định hình nền văn hóa Á Đông và vẫn còn ảnh hưởng sâu rộng đến Trung Quốc và các quốc gia Đông Á khác ngày nay. Khổng Tử cũng được xếp vào danh sách Mười vị thánh của lịch sử Trung Quốc.
Theo các tài liệu gia phả của họ Khổng, Khổng Tử thuộc dòng dõi của gia tộc quý tộc nước Tống, là hậu duệ của các vua nhà Thương. Vào đầu thời nhà Chu, Chu Thành vương đã chỉ định Vi Tử Khải, con trai cả của Đế Ất, làm chúa tể vùng Thương Khâu, lập nên nước Tống. Vi Trọng, em trai Vi Tử Khải và là tổ tiên thứ 14 của Khổng Tử, đã kế vị anh trai.
Khổng Tử có tổ tiên thứ 6 tên là Tử Gia, còn được gọi là Khổng Phụ Gia, là hậu duệ thứ 6 của Tử Cung, một trong các vua của nước Tống. Khổng Phụ Gia là một quan chức quan trọng tại nước Tống trong thời Xuân Thu và đã giữ chức Đại tư mã dưới thời Tống Thương công.
Trong một cuộc nội loạn ở cung đình, ông bị Thái tể Hoa Đốc sát hại, và con trai ông đã trốn sang nước Lỗ. Cha của Khổng Tử là Thúc Lương Hột (hay Khổng Hột), sau đó đã định cư tại Tưu ấp (nay là thành phố Khúc Phụ, tỉnh Sơn Đông), nơi ông nhận chức Đại phu.
Thúc Lương Hột đã có ba cuộc hôn nhân trong đời. Vợ đầu tiên của ông là Thi thị, sinh ra 9 người con gái. Mong muốn có con trai, ông đã nạp thêm người thiếp và có một con trai tên Mạnh Bì, người có tật ở chân. Khi đã ngoài 70 tuổi, Thúc Lương Hột kết hôn lần thứ ba với Nhan thị, khi bà mới 18 tuổi.
Cuộc hôn nhân này gặp phải sự chỉ trích vì được cho là không phù hợp với thông lệ. Nhan thị sau đó sinh Khổng Tử. Theo truyền thống, sự ra đời của Khổng Tử được xem là có sự can thiệp của thần linh, và ông được đặt tên là Khâu, với tự là Ni.
Cuộc đời và sự nghiệp của Khổng Tử
Theo nghiên cứu của học giả Lương Khởi Siêu, mặc dù Sử Ký tài liệu rằng Khổng Tử đã gặp gỡ bảy mươi hai vị vua, thực tế ông chỉ thăm các quốc gia như Chu, Tê, Vệ, và Trần. Có thể ông chỉ đi qua ba quốc gia thuộc vùng Sở gồm Diệp, Na Tống, và Trịnh, không vượt ra ngoài khu vực của hai tỉnh Sơn Đông và Hà Nam hiện nay.
Trong thời gian Khổng Tử du ngoạn các quốc gia, chính trị khu vực này ngày càng trở nên bất ổn với tình trạng xung đột và loạn lạc, buộc ông chỉ đi lại giữa các quốc nhỏ như Vệ, Trần, Tống, Tào, và Trịnh.
Khổng Tử đã trải qua ba sự kiện nguy hiểm trong chuyến du ngoạn của mình: Lần đầu tiên, khi ông mới đến Sứ Khuôn trên đường đến Trần, một học trò của ông, Nhan Khắc, bị nhầm lẫn với Dương Hỗ, người từng tham gia vào một vụ tàn sát tại Khuôn, dẫn đến việc cả nhóm bị người dân địa phương giam giữ với ý định trả thù.
Tình hình sau đó được làm sáng tỏ nhờ lời giải thích của Khổng Tử về số phận của vương quốc Chu. Lần thứ hai, trong khi ông đang giảng dạy tại Tống, có tin đồn rằng Hoàn Thôi, một quan Tư Mã, có ý định ám sát ông. Tuy nhiên, Khổng Tử đã bình tĩnh khẳng định rằng nếu ông vẫn còn đạo đức, Hoàn Thôi không thể hại được mình.
Lần thứ ba, khi đoàn của ông đến Trần, họ gặp khó khăn về lương thực và một số học trò bị bệnh vì đói. Một học trò nóng tính đã hỏi liệu quân tử có bao giờ nghèo đến mức này không, và Khổng Tử đã trả lời rằng quân tử có thể nghèo nhưng không bao giờ làm điều xấu.
Những trải nghiệm này cho thấy Khổng Tử luôn giữ vững lý tưởng và tinh thần bất khuất của mình. Ông tin rằng không chỉ ý chí mà cả đạo hạnh và trí tuệ là cần thiết để vượt qua những khó khăn. Như Luận Ngữ đã nói, “Ngô thiếu giã tiện, cố đa năng bỉ sự,” Khổng Tử từng trải qua thời thơ ấu nghèo khó nhưng đã làm được nhiều việc khiêm tốn để vươn lên.
Cuộc đời Khổng Tử, như được mô tả trong Luận Ngữ, cho thấy quá trình phát triển tinh thần của ông từ khi còn trẻ cho đến khi trưởng thành và hiểu biết. Từ 15 tuổi ông đã chí hướng học tập, đến 30 tuổi lập thân, 40 tuổi không còn hoài nghi, 50 tuổi hiểu rõ thiên mệnh, 60 tuổi hành động theo lời nghe, và 70 tuổi sống theo ý muốn của mình mà không phiền muộn. Khổng Tử được coi là “Vạn thế sư biểu” vì sự tận tâm giảng dạy và ảnh hưởng rộng lớn của ông đối với các thế hệ sau.
Dù đã hơn 2.500 năm trôi qua, những lời dạy của Khổng Tử vẫn còn nguyên giá trị và mang tính ứng dụng cao trong cuộc sống hiện đại. Nho giáo giúp con người hướng đến những giá trị đạo đức cao đẹp.
Nguồn: Sưu tầm.