Như thế nào là dính thắng lưỡi? Tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Bạn có biết rằng dính thắng lưỡi không chỉ ảnh hưởng đến việc bú mẹ mà còn có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe khác? Dính thắng lưỡi, hay còn gọi là chứng thắng lưỡi ngắn, là một tình trạng khá phổ biến nhưng thường không được chú ý đến cho đến khi gây ra các triệu chứng rõ ràng. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về nguyên nhân, các dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị hiệu quả để giúp bạn và gia đình đối phó và khắc phục tình trạng này.

Dính thắng lưỡi là gì?

Dính thắng lưỡi, hay còn gọi là chứng dính lưỡi (tongue-tie), là một tình trạng y tế khi thắng lưỡi – dải mô mỏng nối phần dưới của lưỡi với sàn miệng – bị ngắn hoặc chặt, gây hạn chế khả năng di chuyển của lưỡi. Tình trạng này làm giảm khả năng nâng hoặc đưa lưỡi ra ngoài, gây khó khăn trong việc bú mẹ, ăn uống, và sau này có thể ảnh hưởng đến phát âm.

Dính thắng lưỡi thường xuất hiện từ khi trẻ mới sinh và là một vấn đề bẩm sinh. Tình trạng này ảnh hưởng đến khoảng 4-11% trẻ sơ sinh và thường gặp hơn ở nam giới. Tùy vào mức độ nghiêm trọng, dính thắng lưỡi có thể gây ra các vấn đề khác nhau, như khó khăn khi bú mẹ, đau khi bú, khó tăng cân, hoặc không thể thực hiện các hoạt động như liếm môi, nhấp môi, hoặc nhai thức ăn.

Trong một số trường hợp nhẹ, trẻ có thể tự thích nghi và học cách sử dụng lưỡi một cách hiệu quả mà không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu không được nhận biết và xử lý kịp thời, chứng dính thắng lưỡi có thể dẫn đến các vấn đề về giao tiếp, sự phát triển về răng miệng, và thậm chí ảnh hưởng đến việc học tập và xã hội sau này.

Vị trí và cấu trúc của thắng lưỡi 

Thắng lưỡi là một dải mô mỏng, còn được gọi là dây chằng lưỡi, nằm dưới lưỡi và nối phần dưới của lưỡi với sàn miệng. Ở trẻ sơ sinh bình thường, thắng lưỡi đủ dài và linh hoạt để cho phép lưỡi chuyển động tự do, giúp trẻ bú mẹ một cách dễ dàng. Thắng lưỡi bao gồm các sợi cơ, mô liên kết và mạch máu.

Ở trẻ mắc chứng dính thắng lưỡi, dải mô này ngắn hơn hoặc chặt hơn so với bình thường, hạn chế khả năng di chuyển lưỡi. Điều này có thể khiến trẻ khó đưa lưỡi ra ngoài, nâng lưỡi lên hoặc di chuyển lưỡi sang bên, ảnh hưởng đến khả năng bú sữa, nhai thức ăn, và sau này là phát âm.

Thắng lưỡi nằm giữa hai bộ phận chính trong miệng: lưỡi và sàn miệng. Dải mô này có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng giữa lưỡi và miệng, hỗ trợ khả năng chuyển động của lưỡi. Khi dải mô bị dính hoặc không linh hoạt, nó làm giảm phạm vi hoạt động của lưỡi, gây ra các vấn đề trong việc bú, ăn uống và nói chuyện.

Phân loại các mức độ của dính thắng lưỡi từ nhẹ đến nặng

Dính thắng lưỡi có thể được phân loại thành nhiều mức độ, tùy thuộc vào độ dài của thắng lưỡi và khả năng di chuyển của lưỡi:

• Mức độ 1 (Nhẹ): Thắng lưỡi dài hơn và gần với đầu lưỡi. Dây chằng này còn linh hoạt, cho phép lưỡi di chuyển gần như bình thường. Trẻ có thể gặp khó khăn nhẹ trong việc bú mẹ hoặc phát âm một số âm nhất định.
• Mức độ 2 (Trung bình): Thắng lưỡi bị rút ngắn hoặc cứng hơn, hạn chế khả năng đưa lưỡi ra khỏi miệng. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc bú sữa, dẫn đến chậm tăng cân. Phát âm cũng có thể bị ảnh hưởng, đặc biệt là khi phát âm các âm cần đến việc nâng hoặc đẩy lưỡi.
• Mức độ 3 (Nặng): Thắng lưỡi rất ngắn hoặc rất chặt, chỉ cho phép lưỡi di chuyển hạn chế. Trẻ thường gặp nhiều khó khăn trong việc bú mẹ, khiến cả mẹ và bé cảm thấy đau đớn. Phát âm bị hạn chế rõ rệt, ảnh hưởng đến khả năng nói chuyện và học tập.
• Mức độ 4 (Rất nặng): Đây là mức độ nghiêm trọng nhất, khi thắng lưỡi bám rất sát vào phần trước của lưỡi. Trẻ không thể di chuyển lưỡi lên trên hoặc ra khỏi miệng. Việc bú mẹ và ăn uống trở nên rất khó khăn, đồng thời phát âm và giao tiếp bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Việc nhận diện mức độ dính thắng lưỡi giúp bác sĩ xác định liệu trẻ cần điều trị ngay hay không, hoặc có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ phát triển kỹ năng ăn uống và phát âm trước khi quyết định phẫu thuật.

Nguyên nhân gây dính thắng lưỡi 

Di truyền

Nhiều nghiên cứu cho thấy dính thắng lưỡi có thể di truyền từ bố mẹ sang con. Nếu bố hoặc mẹ có tiền sử dính thắng lưỡi hoặc các vấn đề liên quan đến mô liên kết, trẻ cũng có nguy cơ mắc phải tình trạng này cao hơn.

Rối loạn phát triển bào thai

Trong giai đoạn bào thai, thắng lưỡi phát triển và tách ra khỏi lưỡi. Tuy nhiên, nếu xảy ra thiếu hụt dinh dưỡng hoặc các rối loạn trong quá trình này, dải mô nối thắng lưỡi có thể không phát triển đầy đủ hoặc dính lại với phần dưới của lưỡi, dẫn đến chứng dính thắng lưỡi.

Các yếu tố khác

Tình trạng sức khỏe của mẹ trong quá trình mang thai, như nhiễm trùng, thiếu máu, hoặc sử dụng một số loại thuốc, cũng có thể gây ra các rối loạn phát triển ở bào thai, bao gồm cả chứng dính thắng lưỡi.

Dấu hiệu và triệu chứng của dính thắng lưỡi

Dấu hiệu dính thắng lưỡi ở trẻ sơ sinh

• Khó Bú: Trẻ sơ sinh thường gặp khó khăn trong việc ngậm vú và duy trì lực hút khi bú, dẫn đến tình trạng trẻ quấy khóc và không chịu bú.
• Không Tăng Cân: Do khó bú, trẻ không nhận đủ dinh dưỡng từ sữa mẹ, dẫn đến tình trạng không tăng cân hoặc tăng cân chậm.
• Đau Khi Bú: Mẹ có thể cảm thấy đau hoặc khó chịu khi cho con bú, do trẻ không ngậm đúng cách hoặc không tạo đủ lực hút.

Các dấu hiệu dính thắng lưỡi ở trẻ lớn

• Khó Nói: Trẻ có thể gặp khó khăn khi nói những từ cần đến sự linh hoạt của lưỡi, đặc biệt là các âm cần nâng hoặc đẩy lưỡi như /l/, /r/, và /t/.
• Khó Phát Âm: Do lưỡi không linh hoạt, trẻ khó phát âm rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các âm khác.
• Lưỡi Không Linh Hoạt: Trẻ khó đưa lưỡi ra khỏi miệng, liếm môi, hoặc thực hiện các động tác liên quan đến lưỡi.

Ảnh hưởng tới việc học tập và xã hội

• Phát Triển Ngôn Ngữ: Trẻ có thể chậm nói hoặc phát triển ngôn ngữ không hoàn chỉnh do gặp khó khăn trong việc phát âm.
• Giao Tiếp Xã Hội: Do không phát âm rõ ràng, trẻ có thể cảm thấy tự ti, ngại giao tiếp hoặc khó hòa nhập với bạn bè cùng trang lứa.
• Vấn Đề Học Tập: Khó khăn trong phát âm cũng có thể ảnh hưởng đến việc học tập, đặc biệt là các kỹ năng liên quan đến ngôn ngữ.

Nhận biết sớm các dấu hiệu này có thể giúp phụ huynh chủ động trong việc đưa trẻ đi khám và can thiệp kịp thời, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện hơn.

Các phương pháp chẩn đoán dính thắng lưỡi

Khám lâm sàng: Bác sĩ tiến hành kiểm tra miệng và lưỡi của trẻ để đánh giá khả năng di chuyển của lưỡi. Nếu thấy thắng lưỡi ngắn, chặt, hoặc hạn chế cử động lưỡi, bác sĩ có thể nghi ngờ trẻ bị dính thắng lưỡi.

Siêu âm: Phương pháp này giúp bác sĩ quan sát cấu trúc và độ linh hoạt của thắng lưỡi. Siêu âm có thể cung cấp thông tin chi tiết về vị trí và tình trạng dải mô thắng lưỡi.

Đánh giá chuyên sâu: Đối với các trường hợp phức tạp, bác sĩ có thể tiến hành thêm các kiểm tra khác như đo khả năng nâng và di chuyển lưỡi, đánh giá tác động lên việc bú hoặc phát âm.

Phân loại mức độ nghiêm trọng

Mức độ nhẹ: Lưỡi chỉ bị hạn chế di chuyển nhẹ, thường không cần can thiệp ngay lập tức.

Mức độ trung bình: Lưỡi bị hạn chế nhiều hơn, cần theo dõi kỹ và có thể cần can thiệp.

Mức độ nặng: Lưỡi không thể di chuyển lên hoặc ra ngoài bình thường, cần can thiệp sớm để tránh ảnh hưởng lâu dài.

Điều trị dính thắng lưỡi 

Cắt thắng lưỡi bằng kéo: Bác sĩ sử dụng kéo để cắt dải mô thắng lưỡi, giúp giải phóng lưỡi khỏi sự hạn chế. Phương pháp này nhanh, ít đau và thường không cần gây mê toàn thân.

 Lợi ích chính là nhanh chóng, chi phí thấp, và ít gây đau đớn. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây chảy máu và trẻ cần theo dõi sát sau phẫu thuật.

Cắt thắng lưỡi bằng laser: Sử dụng tia laser để cắt và hàn kín các mạch máu, giúp giảm chảy máu và nguy cơ nhiễm trùng. Quy trình này cần thiết bị chuyên dụng và tay nghề cao.

Hạn chế chảy máu, giảm nguy cơ nhiễm trùng, và tốc độ phục hồi nhanh. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi trang thiết bị đắt tiền và chi phí điều trị cao hơn.

Phục hồi sau phẫu thuật và các bài tập hỗ trợ

Sau phẫu thuật, trẻ cần thời gian để phục hồi. Bố mẹ nên cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ nuốt và tránh các thực phẩm có cạnh sắc.

Các bài tập hỗ trợ sau phẫu thuật bao gồm nâng lưỡi, đưa lưỡi sang hai bên, và tập phát âm với các âm cần nâng lưỡi. Điều này giúp lưỡi linh hoạt và nhanh chóng lấy lại khả năng vận động.

Các lời khuyên dành cho phụ huynh 

Khi nào nên đưa con đi khám dính thắng lưỡi

Nếu trẻ gặp khó khăn trong việc bú mẹ, không tăng cân, khó nói, hoặc phát âm không rõ ràng, phụ huynh nên đưa trẻ đến khám bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng hoặc nha khoa.

Làm thế nào để hỗ trợ con sau phẫu thuật

Cung cấp cho trẻ thực phẩm mềm, giàu dinh dưỡng.

Giữ vệ sinh miệng sạch sẽ để ngăn ngừa nhiễm trùng.

Khuyến khích trẻ thực hiện các bài tập lưỡi và theo dõi sự tiến bộ của trẻ.

Theo dõi sự tiến bộ trong việc bú và phát âm

Sau phẫu thuật, quan sát xem liệu trẻ có dễ dàng bú mẹ, ăn uống và phát âm hay không.

Liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia nếu có bất kỳ vấn đề nào để được tư vấn và can thiệp kịp thời.

Việc nhận biết sớm và xử lý kịp thời tình trạng dính thắng lưỡi có thể giúp trẻ phát triển khả năng ăn uống và ngôn ngữ một cách bình thường. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào đã được đề cập trong bài viết, đừng ngần ngại đưa con đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị thích hợp. Sức khỏe của trẻ là ưu tiên hàng đầu, và việc chăm sóc đúng cách từ sớm sẽ giúp trẻ có một tương lai khỏe mạnh và hạnh phúc.