Tác hại bàn chân bẹt – Những rủi ro cho hệ xương khớp

Bàn chân bẹt, hay còn gọi là bàn chân phẳng, là một tình trạng thường gặp ở nhiều người, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên. Đây là hiện tượng mà vòm chân không phát triển đúng cách, dẫn đến việc bàn chân tiếp xúc hoàn toàn với mặt đất. Vậy, tác hại của bàn chân bẹt là gì? Cùng tìm hiểu ngay nhé!

Bàn chân bẹt là gì?

Bàn chân bẹt, hay còn gọi là bàn chân phẳng, là tình trạng trong đó lòng bàn chân không có vòm, khiến nó hoàn toàn tiếp xúc với mặt đất. Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là những trẻ dưới 3 tuổi, lòng bàn chân thường chưa hình thành vòm do sự phát triển chưa hoàn thiện của hệ thống dây chằng và các cơ. 

Tuy nhiên, nếu đến khi trẻ 3 tuổi mà vẫn không có dấu hiệu hình thành vòm chân, thì có thể được chẩn đoán là bàn chân bẹt. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng bàn chân bẹt thường là do di truyền. 

Nếu trong gia đình có nhiều thế hệ mắc phải hội chứng này, thì khả năng trẻ em trong gia đình cũng mắc bệnh là rất cao. Ngoài yếu tố di truyền, thói quen đi chân đất, đi dép có đế phẳng cũng có thể góp phần làm gia tăng nguy cơ hình thành bàn chân bẹt. 

Bên cạnh đó, trẻ em thừa cân hoặc mắc các bệnh lý liên quan đến xương khớp và thần kinh cũng có nguy cơ cao hơn. Tình trạng bàn chân bẹt có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ, đặc biệt khi bệnh tiến triển. 

Ở giai đoạn đầu, nhiều trẻ không cảm thấy bất kỳ sự bất thường nào. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, trẻ có thể gặp phải các triệu chứng như đau đầu gối, đau cổ chân, đau khớp háng và đau thắt lưng khi đứng hoặc đi lại trong thời gian dài.

Có ba loại bàn chân bẹt phổ biến, cụ thể như sau:

Bàn chân bẹt linh hoạt (bàn chân bẹt mềm): Đây là dạng phổ biến nhất, khi chân được nâng lên khỏi mặt đất, vòm bàn chân sẽ xuất hiện. Tuy nhiên, khi chân chạm đất hoàn toàn, vòm sẽ không còn. Dạng này thường không gây đau đớn cho người bệnh.

Bàn chân bẹt cứng: Dạng này xảy ra khi gân Achilles (gân nối cơ bắp chân với xương gót) bị căng hoặc co rút. Kết quả là gót chân có thể nâng lên quá sớm, khiến người bệnh cảm thấy đau khi chạy hoặc đi bộ.

Rối loạn chức năng gân chày sau: Dạng này ít gặp ở trẻ em và chủ yếu xảy ra ở người trưởng thành. Tình trạng này diễn ra khi gân nối cơ bắp chân với mặt trong mắt cá chân bị sưng, rách hoặc tổn thương, gây ra cơn đau nhức thường xuyên ở khu vực mắt cá chân trong chân và bàn chân. Rối loạn này có thể xảy ra ở một hoặc cả hai chân.

Như vậy, việc nhận biết và hiểu rõ về bàn chân bẹt là rất quan trọng để có những biện pháp can thiệp kịp thời, giúp bảo vệ sức khỏe và phát triển tối ưu cho trẻ. Nếu phát hiện sớm, cha mẹ có thể tư vấn bác sĩ để có hướng điều trị phù hợp, nhằm hạn chế những tác động tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày của trẻ.

Tác hại của bàn chân bẹt

Bàn chân bẹt không chỉ đơn thuần là một tình trạng bình thường mà nếu không được can thiệp kịp thời, nó có thể dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe. Tình trạng này có thể gây biến dạng cấu trúc xương khớp, từ đó làm tăng nguy cơ mắc phải một số bệnh lý nghiêm trọng, như sau:

Viêm khớp mắt cá chân

Mắt cá chân là một trong những bộ phận chịu áp lực lớn từ mặt đất, đặc biệt khi vòm chân không phát triển đúng cách. Khi tình trạng bàn chân bẹt kéo dài, khớp mắt cá chân và các mô mềm xung quanh có thể bị tổn thương, dẫn đến viêm. Viêm khớp mắt cá chân không chỉ gây ra đau đớn mà còn làm giảm khả năng vận động của người bệnh.

Thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối thường liên quan đến quá trình lão hóa, nhưng bàn chân bẹt cũng có thể là một yếu tố nguy cơ. Khi cấu trúc xương của bàn chân bị ảnh hưởng, xương cổ chân có thể bị xoay vào trong hoặc ra ngoài. 

Tình trạng này có thể tác động đến các khớp khác trong cơ thể, đặc biệt là khớp gối. Nếu không được điều trị sớm, thoái hóa khớp gối có thể xảy ra ngay cả ở những người trẻ tuổi.

Cong vẹo cột sống

Bàn chân bẹt có thể dẫn đến biến dạng cấu trúc xương, bao gồm cả cột sống. Sự phát triển bất thường của cột sống có thể dẫn đến tình trạng cong vẹo. Theo thời gian, tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến tư thế và gây cản trở trong sinh hoạt hàng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Một số vấn đề ít gặp khác

Ngoài các vấn đề nghiêm trọng như cong vẹo cột sống và thoái hóa khớp gối, những người mắc chứng bàn chân bẹt mà không điều trị kịp thời có thể phải đối mặt với một số rủi ro khác, bao gồm biến dạng ngón chân cái, ngón chân hình búa, viêm cân gan chân, viêm gân Achilles và viêm bao hoạt dịch ngón cái. Những vấn đề này có thể gây ra đau đớn và ảnh hưởng đến khả năng di chuyển.

Bên cạnh những tác động về sức khỏe thể chất, bàn chân bẹt còn có thể gây thay đổi dáng đi của người bệnh. Khi vòm chân không phát triển đúng mức, dáng đi sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt, dễ dẫn đến cảm giác tự ti, đặc biệt là ở trẻ nhỏ hoặc những người nhạy cảm với ý kiến của người khác.

Dấu hiệu nhận biết trẻ mắc hội chứng bàn chân bẹt

Hội chứng bàn chân bẹt thường xuất hiện ở trẻ nhỏ, đặc biệt là những bé dưới 2 tuổi, khi mà vòm bàn chân chưa hình thành rõ rệt. Tuy nhiên, khi trẻ từ 3 tuổi trở lên, quá trình phát triển của bàn chân sẽ bắt đầu hình thành vòm. Để nhận biết liệu trẻ có mắc phải hội chứng này hay không, phụ huynh có thể thực hiện một số kiểm tra đơn giản sau đây:

Kiểm tra dấu in của bàn chân

Phụ huynh có thể làm ướt bàn chân của trẻ bằng nước sạch hoặc nước có màu sắc. Sau đó, hãy yêu cầu trẻ đặt chân lên một tờ giấy trắng, bìa hoặc bề mặt phẳng như gạch ngoài sân. Khi trẻ đứng trên bề mặt, dấu chân in xuống sẽ hiển thị rõ ràng. 

Nếu dấu in cho thấy toàn bộ bàn chân mà không có khoảng trống nào, rất có thể trẻ đã mắc hội chứng bàn chân bẹt. Ngược lại, nếu phần in có hình vòm cong nhỏ, điều đó cho thấy bàn chân của trẻ phát triển bình thường.

Kiểm tra dấu in trên cát

Một phương pháp khác là cho trẻ dẫm chân lên cát. Nếu cát lún xuống và để lại hình in của bàn chân với đường cong rõ ràng, trẻ không mắc chứng bàn chân bẹt. Tuy nhiên, nếu dấu in của bàn chân là một hình phẳng, không có đường cong, đây có thể là dấu hiệu của bàn chân bẹt.

Kiểm tra khả năng luồn ngón tay dưới gan bàn chân

Phụ huynh có thể cho trẻ đứng trên mặt phẳng, sau đó dùng ngón tay để kiểm tra khoảng cách giữa gan bàn chân của trẻ và mặt đất. Nếu ngón tay của phụ huynh không thể luồn vào dưới gan bàn chân, điều này có thể là một dấu hiệu cho thấy trẻ có nguy cơ bị bàn chân bẹt.

Trong trường hợp này, cần có sự tư vấn từ các chuyên gia y tế để xác định chính xác tình trạng và có kế hoạch điều trị kịp thời.

Khắc phục bàn chân bẹt như thế nào?

Việc điều trị bàn chân bẹt phụ thuộc vào độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Các bác sĩ thường ưu tiên các phương pháp bảo tồn, không xâm lấn. Tuy nhiên, trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, phẫu thuật có thể là cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng liên quan.

Điều trị nội khoa

Sử dụng thuốc: Người bệnh có thể được chỉ định sử dụng các loại thuốc giảm đau như thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) để giảm đau và viêm.

Dụng cụ chỉnh hình: Bác sĩ có thể khuyến nghị sử dụng các dụng cụ chỉnh hình trong một khoảng thời gian nhất định, từ vài tuần đến vài tháng. Những dụng cụ này giúp bàn chân thích nghi với các thay đổi, đồng thời giảm bớt cảm giác đau và khó chịu. Trong một số trường hợp, trẻ em có thể cần sử dụng dụng cụ này trong suốt đời.

Tập vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu có thể được hướng dẫn bởi bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý để tăng cường sự linh hoạt và sức mạnh của vòm bàn chân. Một số bài tập bao gồm:

• Thể dục dụng cụ ở bàn chân: Trẻ có thể thực hành nhặt đồ vật bằng ngón chân, xếp đồ vật bằng ngón chân hoặc viết số lên cát bằng ngón chân cái.
• Bài tập kéo dài cơ bắp: Các động tác kéo căng giúp kéo dài cơ bắp ở chân và gân gót chân, làm giảm tình trạng căng cứng.

• Tư thế yoga chó úp mặt (downward facing dog): Bài tập yoga này giúp kéo dài và tăng cường cơ bắp ở chân, đồng thời cải thiện sức mạnh cho gân gót chân.
• Massage trị liệu: Sử dụng một quả bóng mềm để lăn nhẹ dưới lòng bàn chân giúp cải thiện độ linh hoạt và giảm đau nhức.

Điều trị ngoại khoa

Nếu các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả hoặc triệu chứng trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật. Phương pháp này giúp giảm đau, tạo ra vòm bàn chân mới và cải thiện chức năng bàn chân.

Các vị trí đau do bàn chân bẹt có thể khác nhau, do đó không có phương pháp phẫu thuật thống nhất cho tình trạng này. Việc chọn lựa phương pháp phẫu thuật thường dựa trên đánh giá chi tiết từ bác sĩ và tình trạng cụ thể của người bệnh, bao gồm cả độ tuổi và mức độ dị dạng cấu trúc của bàn chân. Hai phương pháp phẫu thuật thường được áp dụng là:

• Phẫu thuật tái tạo bàn chân: Phương pháp này nhằm tái tạo hoặc điều chỉnh lại các gân, cơ, xương và hợp nhất các khớp, giúp cấu trúc bàn chân hình thành gần giống với bàn chân bình thường nhất.

• Phẫu thuật chỉnh, kéo dài, ghép xương: Trong phương pháp này, bác sĩ sẽ tiến hành bắt vít hãm xương, ghép xương kéo dài xương gót, hoặc cắt xương và kết hợp xương vùng bàn chân, hỗ trợ hình thành vòm bàn chân và điều chỉnh tình trạng bàn chân bẹt.

Sau khi phẫu thuật, người bệnh sẽ cần thực hiện các bài tập phục hồi chức năng để phục hồi bình thường. Tuy nhiên, phẫu thuật cũng có thể dẫn đến một số biến chứng hiếm gặp như nhiễm trùng, cử động mắt cá chân kém, hoặc tổn thương không hồi phục đúng cách.

Bàn chân bẹt là một tình trạng không thể xem nhẹ, với nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Từ những cơn đau nhức kéo dài đến những vấn đề về tư thế và vận động, tác hại của bàn chân bẹt có thể ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt hàng ngày. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải tình trạng này, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế để có phương pháp điều trị và hỗ trợ phù hợp.