Tác hại do nấm gây ra – Nhận diện và cách phòng tránh

Nấm là một loại sinh vật có mặt khắp nơi trong môi trường sống của chúng ta. Mặc dù nhiều loại nấm có lợi cho sức khỏe và được sử dụng trong y học và thực phẩm, nhưng một số loại nấm lại mang đến những tác hại nghiêm trọng. Tác hại do nấm gây ra có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người, động vật, và cả các hệ sinh thái tự nhiên. 

Giá trị dinh dưỡng của nấm

Nấm không chỉ là một nguyên liệu phổ biến trong ẩm thực mà còn được biết đến với nhiều giá trị dinh dưỡng nổi bật. Chúng là một nguồn thực phẩm bổ dưỡng, giàu protein, vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. 

Với sự đa dạng của các loại nấm như nấm mỡ, nấm hương, nấm rơm, và nhiều loại khác, mỗi loại đều có những giá trị dinh dưỡng riêng biệt. Nấm chứa một lượng lớn protein thực vật, giúp cung cấp năng lượng và hỗ trợ xây dựng cơ bắp. 

Chúng cũng là nguồn cung cấp chất xơ tuyệt vời, hỗ trợ tiêu hóa và duy trì sức khỏe đường ruột. Đặc biệt, nấm rất giàu vitamin nhóm B như B1, B2, B12, cùng với vitamin C và E, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể và tăng cường hệ miễn dịch.

Ngoài ra, nấm cũng cung cấp nhiều khoáng chất cần thiết cho cơ thể như kali, phốt pho, canxi, và natri. Kali giúp điều hòa huyết áp, trong khi phốt pho cần thiết cho sự phát triển xương và răng. Canxi đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe xương khớp.

Các thành phần khác như terpen, quinolone, steroid, và flavonoid trong nấm có tác dụng chống viêm và chống oxy hóa, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại. Chất chống oxy hóa như carotenoids và polysacarit, đặc biệt là beta-glucan, đã được chứng minh có khả năng nâng cao sức khỏe tim mạch và tăng cường hệ thống miễn dịch.

Giá trị dinh dưỡng trong 84g nấm khô bao gồm:

• Năng lượng: 18,5 kcal
• Carbohydrate: 3,2g
• Chất đạm: 2,1g
• Chất xơ: 0,8g
• Chất béo: 0,2g
• Kali: 316,0 mg
• Phốt pho: 87,9 mg
• Cholin: 17,0 mg
• Canxi: 6,7 mg
• Natri: 5,6 mg
• Niacin: 3,3 mg
• Folate: 19,6g
• Selen: 15,1g

Lợi ích của nấm là gì?

Nấm không chỉ là một loại thực phẩm ngon miệng mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng chú ý. Dưới đây là những lợi ích nổi bật của nấm mà bạn nên biết:

Giảm nguy cơ ung thư

Nấm chứa hai loại chất chống oxy hóa mạnh mẽ là ergothioneine và glutathione. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những chất này có khả năng chống lại tổn thương oxy hóa, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành và phát triển của tế bào ung thư. 

Cải thiện sức khỏe đường ruột

Nấm là nguồn cung cấp prebiotic dồi dào, giúp nuôi dưỡng và duy trì sự phát triển của vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Những vi khuẩn này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thụ dưỡng chất và cải thiện chức năng miễn dịch. 

Duy trì huyết áp khỏe mạnh

Nấm cung cấp một lượng kali đáng kể, một khoáng chất thiết yếu trong việc duy trì huyết áp ở mức khỏe mạnh. Kali giúp điều hòa lượng natri trong cơ thể, từ đó hỗ trợ cân bằng huyết áp. Tuy nhiên, những người bị huyết áp thấp cần thận trọng, vì việc tiêu thụ quá nhiều nấm có thể không tốt cho tình trạng sức khỏe của họ.

Ăn nấm tốt cho não

Nấm chứa các chất chống oxy hóa như glutathione và ergothioneine, có khả năng bảo vệ não khỏi tổn thương. Nghiên cứu cho thấy rằng những người tiêu thụ nấm từ 1 đến 2 lần mỗi tuần có nguy cơ suy giảm nhận thức nhẹ thấp hơn tới 57% so với những người không ăn nấm. 

Phương pháp điều trị sức khỏe tâm thần

Mặc dù cây nấm chứa psilocybin có thể gây ra các vấn đề về thần kinh và ảo giác khi tiêu thụ quá nhiều, một số nghiên cứu hiện đang chỉ ra rằng psilocybin có thể được sử dụng như một liệu pháp điều trị trầm cảm trong tương lai. Các thử nghiệm ban đầu cho thấy psilocybin có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm cảm giác lo âu ở những người mắc bệnh tâm thần.

Hỗ trợ xương và khả năng miễn dịch

Một số loại nấm, khi tiếp xúc với tia UV trong quá trình phát triển, có khả năng tạo ra vitamin D. Vitamin D là một chất dinh dưỡng thiết yếu giúp duy trì xương chắc khỏe và hỗ trợ hệ miễn dịch. 

Tác hại của nấm đối với sức khỏe

Mặc dù nấm được nhiều người yêu thích và được coi là một nguồn thực phẩm bổ dưỡng, nhưng chúng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe. Dưới đây là những tác hại phổ biến mà nấm có thể gây ra:

Các vấn đề về dạ dày

Một trong những tác hại dễ nhận thấy nhất của nấm là gây ra các vấn đề về dạ dày, chẳng hạn như tiêu chảy, buồn nôn và nôn. Cơ địa của mỗi người không giống nhau, vì vậy không phải ai cũng có thể tiêu hóa nấm một cách dễ dàng. 

Sự khó chịu trong dạ dày có thể do nấm cản trở chức năng tiêu hóa, dẫn đến tình trạng tiêu chảy hoặc buồn nôn sau khi ăn. Nếu bạn thường xuyên gặp phải những triệu chứng này sau khi tiêu thụ nấm, tốt nhất nên ngừng ăn chúng để bảo vệ sức khỏe của bản thân.

Tác hại của nấm gây dị ứng da

Một số người có thể bị dị ứng với nấm, dẫn đến các triệu chứng như phát ban và kích ứng da ngay sau khi tiêu thụ. Triệu chứng này có thể xuất hiện trong khoảng thời gian từ 20 đến 30 phút sau khi ăn nấm, gây ra cảm giác ngứa ran và khó chịu khắp cơ thể. 

Đối với những người có tiền sử dị ứng, việc tiêu thụ nấm có thể dẫn đến các phản ứng nghiêm trọng hơn, vì vậy cần thận trọng và tìm hiểu kỹ về loại nấm trước khi sử dụng.

Tác hại gây chảy máu mũi

Một tác dụng phụ ít được biết đến nhưng cũng rất khó chịu là tình trạng chảy máu mũi, khô mũi và khô họng. Những triệu chứng này có thể xảy ra khi ăn quá nhiều nấm, và chúng có thể gây khó chịu cho người tiêu dùng. Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng này sau khi ăn nấm, nên xem xét giảm lượng nấm tiêu thụ hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ.

Cảm giác buồn ngủ

Buồn ngủ và cảm giác mệt mỏi cũng là một trong những tác hại tiềm ẩn khi ăn nấm. Sau khi tiêu thụ nấm, một số người có thể cảm thấy mức năng lượng của mình giảm đi đáng kể, dẫn đến tình trạng khó chịu và uể oải. Tác dụng phụ này có thể dễ dàng tránh được bằng cách tiêu thụ nấm ở mức vừa phải và không ăn quá nhiều trong một lần.

Tránh ăn nấm khi mang thai

Trong thời kỳ mang thai và cho con bú, nhiều bác sĩ khuyên phụ nữ nên tránh ăn nấm. Mặc dù không có nghiên cứu nào chỉ ra tác dụng phụ nghiêm trọng, nhưng để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé, tốt nhất là hạn chế tiêu thụ nấm trong giai đoạn này. Sự thận trọng này có thể giúp ngăn ngừa những rủi ro không mong muốn có thể xảy ra.

Tác hại gây chóng mặt

Một số người có thể cảm thấy chóng mặt hoặc mất thăng bằng sau vài giờ tiêu thụ nấm. Việc ăn quá nhiều nấm không chỉ có thể gây ra sự thay đổi về tâm trạng mà còn làm cho những người có huyết áp thấp cảm thấy không tỉnh táo và khó tập trung. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của bạn, do đó cần lưu ý về lượng nấm tiêu thụ.

Nguy cơ suy thận

Sử dụng nấm hoang dã không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến ngộ độc, đặc biệt là đối với những loại nấm độc hại như nấm Amanita. Tình trạng ngộ độc nấm có thể gây tổn thương thận cấp tính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Ngộ độc nấm không chỉ là một tình trạng khẩn cấp mà còn có thể dẫn đến những hậu quả lâu dài cho sức khỏe của bạn.

Tác hại gây ảo giác

Một số loại nấm, được gọi là nấm “ma thuật,” chứa các hợp chất như psilocybin và psilocin có khả năng gây ảo giác. Mặc dù những hợp chất này đang được nghiên cứu như một phương pháp điều trị cho một số bệnh tâm thần, việc tiêu thụ nấm chứa psilocybin có thể dẫn đến ảo giác, hoảng loạn, và thay đổi tâm trạng nghiêm trọng. 

Sử dụng nấm không đúng cách có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm buồn nôn và run rẩy.

Tương tác với các loại thuốc khác

Việc tiêu thụ nấm có chứa psilocybin có thể gây ra những tương tác nguy hiểm với một số loại thuốc, đặc biệt là các loại thuốc tác động lên serotonin như thuốc chống trầm cảm và thuốc ức chế MAO. 

Ngoài ra, nếu kết hợp nấm với các loại thuốc kích thích như cocaine và amphetamine, có thể dẫn đến tăng huyết áp và các vấn đề về tim mạch. Việc tìm hiểu rõ về các loại thuốc bạn đang sử dụng và tránh kết hợp chúng với nấm là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Cách chọn và bảo quản nấm tươi lâu

Nấm là một nguyên liệu thơm ngon và bổ dưỡng, nhưng để tận dụng tối đa giá trị dinh dưỡng cũng như hương vị của chúng, việc chọn lựa và bảo quản nấm đúng cách là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số lưu ý giúp bạn chọn mua nấm tươi ngon và bảo quản chúng lâu hơn, tránh những tác hại không mong muốn.

Cách chọn nấm tươi

Màu sắc và hình dáng: Khi mua nấm, hãy chú ý đến màu sắc và hình dáng của chúng. Nấm tươi thường có màu sắc tươi sáng, ví dụ như màu trắng ngà, vàng hoặc nâu nhạt, tùy thuộc vào loại nấm. Tránh chọn những loại nấm có màu sắc nhạt nhòa hoặc có dấu hiệu héo úa.

Mùi hương: Nấm tươi sẽ có một mùi thơm dễ chịu, tự nhiên. Nếu bạn ngửi thấy mùi hôi hoặc mùi lạ, điều này có thể cho thấy nấm đã bị hỏng hoặc không tươi.

Bề mặt: Nấm tươi thường có bề mặt mịn màng, không có dấu hiệu của sự ẩm ướt hoặc nhầy nhớt. Nấm bị giập nát, dập nát hay có dấu hiệu của nấm mốc nên được loại bỏ ngay lập tức.

Nguồn gốc: Nên mua nấm từ những nơi uy tín, có nguồn gốc rõ ràng. Nếu có thể, hãy mua nấm từ những người nông dân hoặc tại các chợ nông sản địa phương để đảm bảo chất lượng.

Cách bảo quản nấm để giữ tươi lâu

Bảo quản ở nơi thoáng mát: Nếu bạn dự định sử dụng nấm trong vòng 8 – 12 tiếng sau khi mua, bạn có thể bảo quản nấm ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Nên để nấm ở ngăn mát tủ lạnh nếu có thể.

Không sử dụng túi nilon: Nấm dễ bị hư hỏng khi bị ẩm, vì vậy không nên để nấm trong túi nilon. Thay vào đó, bạn nên dùng túi giấy mỏng hoặc hộp giấy để bảo quản nấm. Điều này giúp nấm có không gian thoáng khí và hạn chế độ ẩm.

Hút chân không: Nếu bạn muốn bảo quản nấm lâu hơn, hãy hút chân không nấm thân mềm ngay khi mua về và sau đó đặt chúng vào tủ lạnh. Cách này có thể giúp nấm tươi trong khoảng 3 – 4 ngày.

Sơ chế nấm trước khi bảo quản: Đối với nấm có thân to cứng, sau khi mua về, bạn nên sơ chế kỹ lưỡng. Hãy gọt bỏ tạp chất, rửa sạch và chần nấm qua nước sôi trước khi cho vào nước lạnh để giữ độ giòn. Sau khi ráo nước, bạn có thể cho nấm vào túi giấy hoặc hộp bảo quản trong tủ lạnh, và nấm sẽ vẫn giữ được chất lượng trong 3 – 4 ngày.

Ngâm trong nước muối: Một cách khác để bảo quản nấm là ngâm chúng trong tô nước muối pha loãng, sau đó để luôn tô vào tủ lạnh. Cách làm này không chỉ giúp nấm giữ được độ giòn mà còn bảo vệ các dưỡng chất bên trong.

Tác hại do nấm gây ra là một vấn đề nghiêm trọng mà mọi người cần phải chú ý. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của nấm và hiểu rõ những nguy cơ mà chúng có thể mang lại sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình. Đừng chủ quan, hãy áp dụng các biện pháp phòng ngừa hợp lý và thường xuyên kiểm tra môi trường sống để giảm thiểu tác hại từ nấm.