Tác hại lũ lụt – Cảnh báo nguy cơ cho các thành phố lớn

Lũ lụt là một hiện tượng tự nhiên đã tồn tại từ lâu, gây ra nhiều thiệt hại cho con người và môi trường. Những trận lũ lụt lớn có thể dẫn đến sự tàn phá nghiêm trọng về cơ sở hạ tầng, làm thiệt hại tài sản, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và làm suy giảm nền kinh tế. Cùng tìm hiểu các tác hại của lũ lụt trong bài viết dưới đây nhé!

Lũ lụt là gì?

Lũ lụt là một khái niệm phổ biến trong cuộc sống, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về bản chất của nó. Thực tế, lũ lụt là một danh từ ghép, bao gồm hai phần chính: “lũ” và “lụt”, mỗi phần lại chỉ những hiện tượng khác nhau nhưng đều liên quan đến sự ngập úng nước.

Lũ là hiện tượng nước chảy với tốc độ rất nhanh và mạnh mẽ, thường xảy ra trong các khu vực có địa hình dốc, như các vùng núi. Khi có mưa lớn hoặc tuyết tan đột ngột, lượng nước từ trên cao sẽ chảy xuống một cách nhanh chóng, tạo ra những dòng nước xiết. 

Sức tàn phá của lũ có thể rất lớn, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, nhà cửa và vật nuôi, thậm chí còn đe dọa tính mạng của con người. Những trận lũ thường gây ra tình trạng hỗn loạn, với nước chảy mạnh, cuốn trôi mọi thứ trên đường đi của nó.

Lụt, ngược lại, là hiện tượng ngập úng nước trong một khoảng thời gian dài hơn, thường xảy ra khi nước không kịp thoát ra khỏi các khu vực trũng thấp. Lụt có thể do mưa kéo dài, bão lũ hoặc do sự ngăn cản tự nhiên như đê điều, khiến nước không thể thoát ra một cách hiệu quả. 

Hiện tượng này thường xảy ra ở các vùng đồng bằng, trũng thấp và có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Dù không có sức tàn phá mạnh như lũ, nhưng lụt cũng gây ra nhiều khó khăn cho người dân trong việc sinh hoạt và sản xuất, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Vì vậy, lũ lụt là hiện tượng khi mực nước chảy trên sông, hồ vượt quá mức an toàn, dẫn đến tình trạng nước tràn vào bờ và ngập úng các khu vực đã được bảo vệ. Hiện tượng này có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đối với cộng đồng, môi trường và nền kinh tế. 

Sự hiểu biết rõ ràng về lũ lụt không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn giúp cộng đồng chuẩn bị và ứng phó hiệu quả hơn khi phải đối mặt với các tình huống khẩn cấp liên quan đến nước.

Nguyên nhân gây ra lũ lụt

Lũ lụt là một hiện tượng tự nhiên phức tạp, hình thành từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Những nguyên nhân này có thể được phân loại thành hai nhóm chính: yếu tố tự nhiên và yếu tố do con người tác động. Việc hiểu rõ các nguyên nhân gây ra lũ lụt không chỉ giúp nâng cao nhận thức về rủi ro mà còn giúp cộng đồng có thể chuẩn bị và ứng phó hiệu quả hơn với tình trạng này.

Mưa to kéo dài, vỡ đê điều

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra lũ lụt là mưa to kéo dài. Khi lượng mưa lớn và liên tục trong nhiều ngày, nước từ các cơn mưa không thể thoát kịp ra ngoài, dẫn đến tình trạng ngập úng. Thể tích nước trong các bể chứa như sông, suối sẽ tăng lên, gây tràn bờ và làm ngập các khu vực xung quanh. 

Ngoài ra, mưa lớn kéo dài cũng có thể gây ra hiện tượng sạt lở đất và lũ quét, để lại thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Hậu quả của những trận mưa kéo dài không chỉ dừng lại ở lũ lụt mà còn kéo theo các vấn đề về an toàn và sức khỏe cộng đồng.

Hiện tượng “tức nước vỡ bờ” thể hiện rõ mối liên hệ giữa lượng mưa lớn và sự sụp đổ của các công trình đê điều. Khi nước dâng cao và tạo áp lực lớn lên thành đê, khả năng vỡ đê trở nên đáng lo ngại. 

Việc vỡ đê không chỉ gây ra lũ lụt mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng và tài sản của những người sống gần đó. Sự cố này thường xảy ra trong các mùa mưa lớn, khi mà hệ thống đê điều không còn khả năng chứa đựng lượng nước gia tăng.

Bão và triều cường

Bão và triều cường là những yếu tố thiên nhiên mạnh mẽ có thể tạo ra lượng nước lũ rất lớn. Khi bão đến, nó thường mang theo gió mạnh và lượng mưa khổng lồ, làm tăng nguy cơ ngập lụt. 

Đồng thời, triều cường kết hợp với bão có thể khiến nước biển dâng cao, tràn vào các vùng đất thấp và gây ra tình trạng ngập úng nghiêm trọng. Để giảm thiểu tác động của triều cường, nhiều người dân vùng ven biển thường trồng rừng ngập mặn nhằm bảo vệ khu vực sinh sống của họ khỏi những đợt sóng lớn và lũ lụt.

Do con người tác động

Tác động của con người cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc gây ra lũ lụt. Việc chặt phá rừng bừa bãi, đặc biệt là trên những vùng đồi núi, dẫn đến tình trạng xói mòn đất. Khi không còn lớp phủ thực vật, đất sẽ dễ bị trượt và nước sẽ không được giữ lại, dẫn đến nguy cơ lũ lụt cao hơn. 

Hơn nữa, sự ô nhiễm môi trường và các hoạt động đô thị hóa nhanh chóng cũng góp phần làm tăng nguy cơ lũ lụt, do làm giảm khả năng thoát nước của đất và làm thay đổi dòng chảy tự nhiên của nước.

Biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu đang trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra lũ lụt. Với sự gia tăng nhu cầu phát triển, con người đã chặt cây để mở rộng diện tích đất canh tác và xây dựng, điều này đã làm suy giảm diện tích rừng – “lá phổi” của hành tinh. 

Mức độ khí CO2 trong không khí gia tăng, dẫn đến sự nóng lên toàn cầu và làm thay đổi mô hình thời tiết. Những biến đổi này tạo ra các cơn bão mạnh hơn, mưa nhiều hơn và kéo theo những trận lũ lụt nghiêm trọng hơn.

Khí nhà kính

Khí nhà kính, bao gồm các khí thải từ các nhà máy sản xuất và nhiên liệu hóa thạch, đóng góp vào sự ô nhiễm không khí và làm suy yếu tầng ozon. Những tác động tiêu cực này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà còn làm thay đổi khí hậu và thời tiết, dẫn đến các hiện tượng lũ lụt nghiêm trọng. 

Sự gia tăng của khí nhà kính có thể gây ra những biến động về thời tiết, tạo ra những cơn bão lớn và mưa bất thường, từ đó làm tăng nguy cơ lũ lụt tại nhiều khu vực.

Tác hại của lũ lụt

Lũ lụt không chỉ là một hiện tượng tự nhiên mà còn là một thảm họa nghiêm trọng, gây ra nhiều hậu quả cho con người và môi trường. Những ảnh hưởng này không chỉ diễn ra ngay lập tức mà còn kéo dài trong thời gian sau đó, để lại nhiều hệ lụy khó khắc phục.

Đe dọa tính mạng con người

Lũ lụt đã cướp đi sinh mạng của rất nhiều người trên khắp thế giới. Tại Việt Nam, năm 2020 chứng kiến một trong những trận mưa lũ nghiêm trọng nhất, khi tình trạng sạt lở đất tại khu vực miền Trung đã làm thiệt mạng 249 người. 

Con số này không chỉ phản ánh tính chất nghiêm trọng của thiên tai mà còn cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức và chuẩn bị ứng phó với các hiện tượng cực đoan. Tình trạng này thường xảy ra hàng năm, khiến nhiều gia đình phải sống trong lo âu và bất an.

Thiệt hại tài sản nặng nề

Lũ lụt để lại những thiệt hại lớn về tài sản, bao gồm nhà cửa, tài sản cá nhân và các vật nuôi. Những cơn lũ quét qua thường cuốn trôi hoặc làm hư hại nghiêm trọng cơ sở hạ tầng, như cầu cống, đường xá và hệ thống điện nước. 

Hơn nữa, lũ lụt còn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, làm mất mùa và gây khan hiếm thực phẩm. Nhiều diện tích đất nông nghiệp bị ngập nước, khiến cho nông dân không thể thu hoạch và dẫn đến tình trạng thiếu thốn lương thực trong khu vực bị ảnh hưởng.

Ô nhiễm môi trường

Một trong những hệ lụy nghiêm trọng khác của lũ lụt là ô nhiễm môi trường. Khi nước lũ dâng cao, nó thường mang theo hàng ngàn tấn rác thải, bùn đất và chất thải từ các khu vực khác nhau. 

Những chất thải này không chỉ làm ô nhiễm nguồn nước mà còn gây ra nhiều vấn đề sức khỏe cho người dân. Nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nước sạch cho sinh hoạt, từ đó tăng nguy cơ mắc các bệnh đường ruột và các bệnh lây lan khác do vi khuẩn và virus.

Phát sinh mầm bệnh

Mùa lũ lụt mang theo không chỉ nước mà còn cả mầm bệnh. Môi trường sống ô nhiễm, kết hợp với lượng rác thải lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi sinh vật phát triển. Nước lũ thường chứa nhiều loại vi khuẩn, virus và ký sinh trùng có hại, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm. 

Ảnh hưởng đến phát triển kinh tế và sản xuất

Lũ lụt kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày mà còn gây trì trệ nền kinh tế của các khu vực bị ảnh hưởng. Hoạt động sản xuất bị tạm ngừng, nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa, và ngành du lịch cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Việc ngừng hoạt động sản xuất trong thời gian dài không chỉ làm giảm thu nhập của người dân mà còn kéo theo sự chậm phát triển của toàn bộ khu vực, gây ra những khó khăn trong việc phục hồi kinh tế sau lũ lụt.

Cách ứng phó với lũ lụt hiệu quả

Lũ lụt là một trong những thảm họa tự nhiên nghiêm trọng, có thể gây ra nhiều thiệt hại về người và tài sản. Để giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt, việc có kế hoạch ứng phó hiệu quả là rất quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp mà người dân có thể thực hiện trước, trong và sau khi lũ lụt xảy ra để bảo vệ bản thân và gia đình.

Trước khi lũ lụt

Một trong những bước đầu tiên để ứng phó với lũ lụt là liên tục theo dõi thông tin về thời tiết và cảnh báo lũ lụt tại địa phương. Các phương tiện truyền thông, ứng dụng thời tiết và các trang mạng xã hội thường cung cấp thông tin nhanh chóng và chính xác về tình hình mưa lũ. Việc nắm bắt kịp thời thông tin sẽ giúp bạn có kế hoạch hành động trước khi tình hình trở nên xấu đi.

Trong quá trình chuẩn bị ứng phó, hãy đảm bảo rằng bạn có đủ các thiết bị cứu hộ như phao, bè và các dụng cụ nổi khác. Gia cố nhà cửa để bảo vệ khỏi nước lũ, đồng thời cần đảm bảo có lối thoát an toàn, chẳng hạn như một lối thoát trên mái nhà để tránh bị mắc kẹt khi nước dâng cao.

Dự trữ nước uống và thực phẩm là rất cần thiết trong trường hợp lũ lụt xảy ra. Nên chuẩn bị đủ thực phẩm không dễ hỏng và có thể bảo quản lâu, như mì gói, thực phẩm đóng hộp, và các loại ngũ cốc. Bên cạnh đó, hãy chuẩn bị thuốc men cần thiết cho gia đình, bao gồm thuốc điều trị bệnh mãn tính và các loại thuốc cơ bản.

Để đảm bảo an toàn cho điện, hãy đặt cầu dao điện cao hơn so với mức nước có thể dâng lên. Việc này giúp hạn chế nguy cơ cháy nổ và điện giật khi nước vào nhà. Nếu nước tràn vào các thiết bị điện, nguy cơ xảy ra tai nạn rất cao.

Để giảm thiểu thiệt hại, hãy dọn dẹp các thiết bị và vật dụng có giá trị khỏi các tầng thấp hoặc tầng hầm. Việc này không chỉ giúp bảo vệ tài sản mà còn tạo không gian trống cho nước có thể lưu thông mà không gây tắc nghẽn.

Khi có cảnh báo lũ lụt, hãy chủ động sơ tán những người sống trong các khu vực gần sông, suối hoặc trũng thấp. Đảm bảo rằng tất cả mọi người đều biết kế hoạch sơ tán và địa điểm an toàn để tập trung.

Đảm bảo rằng bạn có danh sách các số điện thoại liên lạc khẩn cấp của cơ quan chức năng, bạn bè và người thân. Trong tình huống khẩn cấp, việc có thông tin này sẽ giúp bạn dễ dàng liên lạc và nhận hỗ trợ khi cần thiết.

Lũ lụt có thể xảy ra bất cứ lúc nào, kể cả ban đêm. Do đó, hãy chuẩn bị một kế hoạch ứng phó cụ thể cho tình huống này. Đảm bảo rằng mọi thành viên trong gia đình đều biết vị trí an toàn và cách thức sơ tán khi cần thiết.

Trong khi xảy ra lũ, lụt

Khi lũ lụt xảy ra, sự an toàn của bản thân và gia đình là điều quan trọng nhất. Dưới đây là một số biện pháp cần thực hiện để đảm bảo an toàn trong thời điểm nguy hiểm này:

Khi có thông báo về lũ lụt, việc đầu tiên bạn nên làm là nhanh chóng di tản đến nơi trú ẩn an toàn. Nếu bạn sống trong khu vực dễ bị ngập, hãy tìm đến các địa điểm cao hơn hoặc các trung tâm cứu trợ được chỉ định. Đảm bảo rằng tất cả các thành viên trong gia đình đều được thông báo và cùng nhau di chuyển đến nơi an toàn.

Trong thời gian xảy ra lũ, hãy tuyệt đối tránh xa những khu vực ngập lụt. Nước lũ có thể chảy rất mạnh và ẩn chứa nhiều nguy hiểm, như dòng chảy xiết, vật thể trôi nổi và ô nhiễm. Ngay cả những vùng mà bạn tưởng chừng như nước không sâu cũng có thể gây ra rủi ro, vì vậy hãy luôn giữ khoảng cách an toàn.

Một trong những điều cực kỳ nguy hiểm là việc cố gắng đi bộ, bơi hoặc chơi đùa trong dòng nước lũ. Nước chảy xiết có thể cuốn trôi người lớn, trẻ em và thậm chí cả vật nuôi. Đừng để bản thân hoặc trẻ nhỏ rơi vào tình huống nguy hiểm này, vì sự an toàn là ưu tiên hàng đầu trong thời gian xảy ra lũ lụt.

Khi nước tràn vào, nhiều loài động vật, bao gồm cả rắn và côn trùng, có thể tìm cách di chuyển lên các vùng cao hơn để tránh nước. Hãy cẩn thận với các loài này, đặc biệt là khi di chuyển qua các khu vực bị ngập. Luôn kiểm tra xung quanh và cẩn thận khi bước vào bất kỳ không gian nào mà bạn không quen thuộc.

Khi điện bị cắt đột ngột, nhiều người thường có xu hướng sử dụng nến để tạo ánh sáng. Tuy nhiên, trong điều kiện ẩm ướt và có thể tiếp xúc với nước, việc sử dụng nến có thể gây ra hỏa hoạn. Thay vào đó, hãy sử dụng đèn pin hoặc đèn sạc để đảm bảo an toàn và dễ dàng di chuyển trong bóng tối.

Trong thời gian xảy ra lũ lụt, việc theo dõi thông tin qua các phương tiện truyền thông, radio hoặc ứng dụng điện thoại sẽ giúp bạn cập nhật được tình hình hiện tại. Hãy chú ý đến các cảnh báo và thông báo từ cơ quan chức năng để có thể đưa ra quyết định kịp thời, tránh xa các khu vực nguy hiểm.

Sau khi xảy ra lũ, lụt

Sau khi lũ lụt đi qua, nhiều nguy cơ và rủi ro vẫn còn tiềm ẩn. Dưới đây là một số biện pháp cần thực hiện để bảo vệ sức khỏe và an toàn cho bản thân:

Sau khi nước lũ rút đi, rất dễ xảy ra tình trạng nước đọng lại ở những khu vực thấp. Hãy ngăn cản trẻ em nghịch nước bẩn trong các cống rãnh, vì nước này có thể chứa nhiều vi khuẩn và mầm bệnh. Việc tiếp xúc với nước bẩn có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Khi nước lũ tràn vào, thực phẩm có thể bị ô nhiễm hoặc hư hỏng. Hãy đảm bảo rằng tất cả thực phẩm đã tiếp xúc với nước lũ đều được loại bỏ để tránh nguy cơ ngộ độc thực phẩm. Kiểm tra kỹ lưỡng các sản phẩm trong tủ lạnh và các thực phẩm khô để đảm bảo an toàn trước khi tiêu thụ.

Khi bạn trở lại nhà sau lũ lụt, việc đầu tiên cần làm là kiểm tra các thiết bị điện và ngắt cầu chì. Nếu nước đã vào nhà và tiếp xúc với các thiết bị điện, điều này có thể tạo ra nguy cơ cháy nổ và điện giật. Hãy cẩn thận và đảm bảo rằng mọi thứ đã được kiểm tra trước khi sử dụng lại điện.

Tác hại của lũ lụt là một vấn đề nghiêm trọng mà chúng ta không thể xem nhẹ. Các trận lũ lụt không chỉ gây ra những thiệt hại về vật chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của con người, môi trường và nền kinh tế. Để giảm thiểu tác động của lũ lụt, việc nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện hệ thống quản lý nước và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là vô cùng cần thiết.