Tiểu sử thánh Augustinô thành Hippo

Thánh Augustinô thành Hippo (354-430), một trong những giáo phụ vĩ đại nhất của Kitô giáo, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử thần học và triết học phương Tây. Sinh ra tại Thagaste (nay là Algeria), Augustinô được biết đến không chỉ bởi trí tuệ uyên bác mà còn bởi hành trình tâm linh đặc biệt, từ một cuộc sống phóng túng đến sự hoán cải toàn diện và sự cống hiến trọn đời cho Đức Tin. 

Cuộc đời của thánh Augustinô

Thánh Augustinô sinh năm 354 tại Tagaste, hiện nay là Souk Ahras, Algérie, một tỉnh lỵ thuộc Bắc Phi của Đế quốc La Mã. Khi 11 tuổi, Augustinô bắt đầu học tập tại một trường ở Madaurus, cách Tagaste 19 dặm về phía nam. 

Đây là một thành phố nhỏ nổi tiếng với nền văn hóa ngoại giáo. Tại đây, ông bắt đầu tiếp cận văn chương tiếng Latinh và làm quen với lối sống cùng tín ngưỡng ngoại giáo. Từ năm 369 đến 370, Augustinô ở nhà và đọc tác phẩm Hortensius của Cicero, tác phẩm này đã để lại ấn tượng sâu sắc và khơi dậy niềm đam mê triết học trong ông.

Năm 17 tuổi, nhờ sự hỗ trợ của một người đồng hương tên Romaniaus, Augustinô đến Carthage để theo học môn hùng biện và sau đó mở trường dạy môn này trong suốt chín năm.

Mẹ ông, Monica, là một tín hữu Công giáo sùng đạo, trong khi cha ông, Patricius, lại theo ngoại giáo. Dù vậy, Augustinô đã lựa chọn theo Minh giáo, một tôn giáo gây nhiều tranh cãi, điều này khiến mẹ ông vô cùng đau lòng.

Trong thời gian ở Carthage, Augustinô đã sống cuộc đời phóng túng và có mối quan hệ kéo dài hơn 15 năm với một người tình trẻ, từ đó ông có một con trai tên là Adeodatus (nghĩa là Thiên Ân). 

Ông được đào tạo sâu về triết học và tu từ học, và khi đang giảng dạy tại Tagaste và Carthage, ông khao khát đến Roma, nơi ông tin là tụ họp của những nhà hùng biện xuất sắc nhất. 

Tuy nhiên, sau khi đến Roma năm 383, ông dần thất vọng vì sự lạnh lùng của giới trí thức tại đây. Sau đó, ông được giới thiệu với Symmachus, thái thú thành Roma, người đang tìm kiếm một giáo sư tu từ học cho triều đình ở Milano.

Thành công trong việc kiếm được công việc tại Milano cuối năm 384, ở tuổi 30, Augustinô đã nắm giữ một vị trí hàn lâm danh giá trong thế giới Latin. Tuy nhiên, ông sớm cảm thấy áp lực của môi trường chính trị, và trong một lần khi đang trên đường đi diễn thuyết trước hoàng đế, ông đã so sánh cuộc đời mình với một người hành khất bên đường, cảm thấy rằng cuộc sống của mình còn nặng nề hơn.

Mẹ ông, Monica, luôn cố gắng thúc giục ông chấp nhận niềm tin Công giáo, nhưng chính Giám mục Ambrôsiô thành Milano mới là người có ảnh hưởng lớn nhất đến Augustinô. Bị thuyết phục bởi các bài giảng của Ambrôsiô và những nghiên cứu riêng, cùng với những trải nghiệm thất vọng với đạo Minh, Augustinô từ bỏ tôn giáo này. Tuy nhiên, thay vì chấp nhận Công giáo, ông lại theo thuyết Tân Platon, như một cách để tiếp cận chân lý, nhưng cuối cùng vẫn rơi vào hoài nghi.

Trong thời gian ở Milano, dưới sự sắp xếp của mẹ, Augustinô đồng ý kết hôn và chấm dứt mối quan hệ với người tình cũ. Nhưng trong thời gian chờ đợi, ông lại có một mối quan hệ ngắn ngủi với một phụ nữ khác. Cuộc sống phóng túng này khiến ông nổi tiếng với câu nói khi cầu nguyện, “Xin hãy ban cho con sự trinh bạch và tiết chế, nhưng xin đừng vội.”

Mùa hè năm 386, sau khi cảm động trước cuộc đời của Thánh Antôn Sa mạc và trải qua khủng hoảng tâm linh, Augustinô quyết định đến với Cơ Đốc giáo, từ bỏ sự nghiệp hùng biện và dạy học tại Milano, chấm dứt kế hoạch kết hôn, và cống hiến cuộc đời để phục vụ Thiên Chúa, bao gồm cả việc sống độc thân. 

Nhân tố quyết định trong sự chuyển đổi này là tiếng hát của một bé gái mà ông tình cờ nghe thấy khi đang trong cuộc đấu tranh nội tâm để tìm kiếm sự cứu rỗi. Theo lời mách bảo, ông mở Kinh Thánh và đọc đoạn thư của Sứ đồ Phao-lô gửi tín hữu tại La Mã:

“Hãy bước đi cách hẳn hoi như giữa ban ngày. Chớ nộp mình vào sự quá độ và say sưa, buông tuồng và bậy bạ, rầy rà và ghen ghét; nhưng hãy mặc lấy Chúa Giê-su Kitô, chớ chăm nom về xác thịt mà làm cho phỉ lòng dục nó.” (La Mã 13. 13-14).

Hành trình tâm linh và sự nghiệp tại Hippo của thánh Augustinô

Cuộc hành trình tâm linh của Thánh Augustinô được mô tả chi tiết trong tác phẩm tự truyện nổi tiếng Tự Thuật, một kiệt tác đã trở thành nền tảng của thần học Cơ Đốc giáo và văn học thế giới. 

Trong lễ Phục Sinh năm 387, Giám mục Ambrôsiô đã làm lễ rửa tội cho Augustinô và con trai ông. Không lâu sau đó, vào năm 388, Augustinô trở về Bắc Phi. Trên đường về, mẹ ông qua đời, và chẳng bao lâu sau, con trai ông cũng lìa đời, để lại ông cô độc không người thân thích.

Sau khi trở về Bắc Phi, Augustinô đã thiết lập một tu viện tại Tagaste cho mình và các thân hữu. Ông nhanh chóng trở nên nổi tiếng tại đây, được nhiều người ngưỡng mộ vì sự thanh lịch, lòng nhân hậu và trí tuệ sâu sắc. 

Tuy nhiên, sự nổi tiếng này cũng mang lại những phiền toái khi ông thường xuyên bị gián đoạn bởi những người đến xin lời khuyên và sự giúp đỡ, ảnh hưởng đến đời sống học hành và cầu nguyện của ông. Để tìm kiếm sự bình yên, Augustinô quyết định rời Tagaste và chuyển đến thành phố Hippo (nay là Annaba, Algérie). 

Tuy nhiên, ngay cả ở Hippo, ông cũng không tránh khỏi sự nổi tiếng. Trong một lần tham dự buổi lễ tại nhà thờ Hippo, khi Giám mục Valeriô đang kêu gọi tìm kiếm một linh mục để hỗ trợ công việc mục vụ, các tín hữu ngay lập tức đề cử Augustinô. Năm 391, ông được phong chức linh mục tại Hippo và nhanh chóng trở thành một nhà thuyết giáo xuất sắc, nổi tiếng với những nỗ lực phản bác giáo phái Mani mà ông từng theo đuổi.

Augustinô từng nói: “Tôi đã đọc những lời khôn ngoan và cao đẹp của Plato và Cicero; nhưng chưa bao giờ tìm thấy ở họ câu nói này: Hỡi những kẻ mệt mỏi và gánh nặng, hãy đến cùng ta.”

Năm 396, Augustinô được tấn phong làm phụ tá giám mục tại Hippo và kế nhiệm chức vụ giám mục khi Valeriô qua đời. Ông giữ chức giám mục cho đến khi qua đời vào năm 430. Dù chuyển đến sống tại tòa giám mục, Augustinô vẫn duy trì lối sống khổ hạnh của một tu sĩ. 

Ông cũng đã biên soạn quy tắc cho tu viện của mình, khiến ông được tôn vinh là Thánh bổn mệnh của các linh mục triều, những người vẫn tuân giữ nếp sống khổ hạnh ngay cả khi đã trở thành cha sở tại giáo xứ.

Thánh Augustinô, bậc trí thức của mọi thời đại

Thánh Augustinô đã để lại cho Giáo hội một kho tàng tư tưởng phong phú với 252 tác phẩm lớn nhỏ, 509 bài giảng và 207 lá thư. Những tư tưởng nổi bật của ngài thường được trích dẫn từ ba tác phẩm kinh điển là: Những Thú Nhận, Thành Trì của Thiên Chúa, và Về Chúa Ba Ngôi.

Tư tưởng của Thánh Augustinô tập trung vào ba lĩnh vực chính: triết học, thần học, và linh đạo. Ngài sử dụng một hình thức diễn đạt rất phong phú, thể hiện sự hiểu biết sâu rộng về văn chương và hùng biện.

Khi nghiên cứu các tác phẩm của Thánh Augustinô, ta nhận thấy rằng phần tư tưởng ngài tiếp thu từ người khác rất đa dạng, trong khi những suy tư do ngài tự đúc kết lại vô cùng sâu sắc. Là một giáo sư từng giảng dạy tại Thagaste, Carthage, Roma, và Milan, ngài có mối quan hệ gần gũi với nhiều trí thức, trong đó có Thánh Ambrôsiô.

Thánh Augustinô nổi bật với niềm say mê tìm kiếm chân lý, lẽ phải và sự khôn ngoan, với đối tượng nghiên cứu chính là Thiên Chúa và con người. Sau một hành trình tìm kiếm qua nhiều trường phái và học giả, ngài đã nhận ra rằng chỉ có Đức Kitô mới có thể mang đến cho ngài sự thật, lẽ phải và sự khôn ngoan đích thực. 

Đức Kitô, thông qua gương đạo đức của mẹ ngài là Thánh Monica, qua Lời Chúa và trong nội tâm sâu thẳm của ngài, đã chỉ cho ngài con đường dẫn đến phần rỗi. Với sự khiêm nhường, Thánh Augustinô ghi lại toàn bộ cuộc đời thăng trầm của mình.

Với những tư tưởng trí thức kết hợp với kinh nghiệm cá nhân, Thánh Augustinô đã phản bác các lạc giáo một cách trí thức và đạo đức. Đồng thời, ngài cũng đã thành lập cộng đoàn tu viện tại Thagaste và sống đời mục vụ khi làm Giám mục tại Hippone, luôn giữ vững lối sống trí thức của mình.

Một trong những lựa chọn mà Thánh Augustinô thường nhắc đến là ưu tiên đời sống nội tâm hơn đời sống bên ngoài. Trong công tác mục vụ, ngài không chỉ chăm lo cho đời sống bên ngoài của tín hữu qua việc giảng dạy, cảnh báo, và khuyên nhủ, mà còn đặc biệt chú trọng đến việc dẫn dắt họ vào nội tâm để gặp gỡ Đức Kitô. Ngài luôn nhấn mạnh rằng đời sống phục vụ yêu thương theo gương Đức Kitô là con đường dẫn đến sự đổi mới bên trong con người.

Thánh Augustinô là niềm tự hào của giáo phận Hippone, của Hội Thánh Phi châu, và của toàn thể Giáo hội toàn cầu.

Khi nhìn vào trí thức của Thánh Augustinô, Giáo hội Việt Nam có thể thấy nhiều điều cần học hỏi và cố gắng hơn. Trí thức không chỉ là việc nhận thấy vấn đề mà còn là một tiếng gọi hành động. Trong mọi hoàn cảnh, trí thức Phúc Âm cần phải được phát huy để làm vinh danh Chúa trên đất nước Việt Nam một cách hiệu quả và bền vững.

Trên đất nước Việt Nam hôm nay, trí thức đang và sẽ phát triển mạnh mẽ trong mọi tầng lớp xã hội. Mong rằng Công giáo Việt Nam sẽ có một đội ngũ trí thức đi đầu, vừa giỏi đạo vừa giỏi đời, sát cánh cùng trí thức xã hội để xây dựng quê hương Việt Nam yêu dấu. Chúng ta hãy dâng lên Chúa lời cầu nguyện với lòng khiêm nhường và thành kính.

Thánh Augustinô qua đời và được phong thánh

Thánh Augustinô từ trần vào ngày 28 tháng 8 năm 430, khi thành Hippo đang bị bao vây bởi chiến binh Vandal, một bộ tộc đến từ miền Đông nước Đức. Vào thế kỷ thứ 5, người Vandal tiến chiếm một phần Đế quốc La Mã và thành lập một quốc gia tại Bắc Phi với thủ đô là Carthage. Thánh Augustinô được cho là đã khuyến khích người dân trong thành chiến đấu chống lại cuộc tấn công này, bởi vì người Vandal theo dị giáo Arius.

Năm 1303, Giáo hoàng Bônifaciô VIII đã phong Thánh cho Augustinô và công nhận ông là Tiến sĩ Hội Thánh (Doctor Ecclesiae Universalis). Ngày lễ Thánh Augustinô được tổ chức vào ngày 28 tháng 8, ngày mà nhiều người tin rằng ông đã qua đời. 

Thánh Augustinô được tôn kính như Thánh bổn mạng của nghề ủ rượu bia, in ấn, các nhà thần học, và một số thành phố cùng giáo phận. Người ta thường kêu cầu ông khi gặp vấn đề về mắt.

Tư tưởng thánh Augustinô

Về học thuyết chiến tranh chính nghĩa của thánh Augustinô

Các tác phẩm của Thánh Augustinô đã góp phần quan trọng trong việc hình thành học thuyết chiến tranh chính nghĩa. Ông đã ủng hộ việc sử dụng vũ lực để đối phó với những người theo phái ly giáo Donatus, với lập luận rằng: “Tại sao… Giáo hội lại không thể sử dụng vũ lực để đưa những đứa con lạc lối trở về, khi họ đang ép buộc người khác đi vào con đường lầm lạc?” (Cải huấn người Donatus, 22-24).

Theo quan điểm của Giáo hội Công giáo Roma, vấn đề chiến tranh chính nghĩa được Augustinô đề cập trong tác phẩm Thành phố Tâm linh, trong đó ông khẳng định việc sử dụng bạo lực là cần thiết để ngăn chặn những hành vi sai trái nghiêm trọng, đặc biệt khi nó được cho phép bởi một thẩm quyền hợp pháp. 

Mặc dù không đưa ra các điều kiện cụ thể cho chiến tranh chính nghĩa, Augustinô là người đầu tiên khai sinh ra khái niệm này, nhấn mạnh rằng việc theo đuổi hòa bình cần phải đi kèm với khả năng chiến đấu để bảo vệ hòa bình lâu dài. 

Cuộc chiến tranh chính nghĩa, theo ông, không nên là cuộc chiến đánh phủ đầu, mà là hành động phản công nhằm khôi phục hòa bình. Nhiều thế kỷ sau, Tôma Aquinô đã dựa vào các luận điểm của Augustinô để xác định các điều kiện của một cuộc chiến chính nghĩa.

Về biện thần luận và nguyên tội

Augustinô cũng nổi tiếng với quan điểm biện thần luận, theo đó ông lập luận rằng cái ác không tồn tại độc lập mà là sự thiếu hụt hoặc hư hỏng của sự tốt lành, do đó Thiên Chúa không tạo ra cái ác. 

Các học giả về Augustinô cho rằng Thiên Chúa đã tạo dựng một thế giới hoàn hảo, không có cái ác hay đau khổ, nhưng cái ác đã xuất hiện qua sự không vâng lời của A-đam và Ê-va. Biện thần luận này cho rằng sự tồn tại của cái ác là sự trừng phạt thích đáng cho tội tổ tông.

Augustinô cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển học thuyết nguyên tội, đặc biệt trong cuộc tranh luận với Pelagius, người không tin vào khái niệm này. Mặc dù có nhiều bất đồng với Augustinô, đặc biệt là trong Giáo hội Chính Thống giáo Đông phương, quan điểm của ông về nguyên tội đã ảnh hưởng sâu rộng đến thần học phương Tây.

Về thuyết tiền định và các học thuyết khác

Thuyết tiền định của Augustinô, dù không bị lãng quên trong Giáo hội Công giáo, đã tìm thấy sức sống mới trong các tác phẩm của Bernard xứ Clairvaux và các nhà thần học Kháng Cách như Martin Luther và John Calvin. Các tác phẩm của Cornelius Jansen, người tự nhận chịu ảnh hưởng lớn từ Augustinô, đã dẫn đến sự hình thành phong trào Jansenism, dù sau đó phong trào này đã dẫn đến những cuộc ly giáo.

Augustinô cũng có những đóng góp quan trọng trong cuộc chiến của Giáo hội chống lại các tư tưởng ngoại giáo, đặc biệt trong việc phân biệt pháp thuật với phép lạ. Học thuyết của ông về Hội Thánh hữu hình và Hội Thánh vô hình, được phát triển để phản bác giáo phái Donatus, đã trở thành một phần quan trọng trong thần học Kitô giáo, đặc biệt là trong tác phẩm Thành phố của Thiên Chúa.

Về dân Do Thái

Trong Quyển 18, Chương 46 của tác phẩm nổi tiếng Thành phố Tâm linh (The City of God), Thánh Augustinô đã viết về người Do Thái với những quan điểm mạnh mẽ. Ông cho rằng người Do Thái đã từ chối tin nhận Chúa Giê-su, người đã đến thế gian để chịu chết và sống lại. 

Vì điều này, họ đã phải chịu sự tàn phá khốc liệt từ quân đội La Mã, bị đuổi khỏi quê hương và bị cai trị bởi các dân tộc ngoại bang. Họ bị phân tán khắp nơi trên thế giới, đến mức không có nơi nào mà không có người Do Thái. Augustinô cho rằng sự tản lạc này là bằng chứng sống động, xác nhận tính xác thực của các lời tiên tri về Đấng Kitô mà Kitô giáo đã công bố.

Augustinô cũng xem sự tồn tại và tản lạc của người Do Thái là một minh chứng cho việc ứng nghiệm các lời tiên tri, chứng tỏ rằng Đức Giê-su chính là Đấng Kitô. Ông trích dẫn Thánh Vịnh 59:12, “Xin Chúa đừng giết chúng, kẻo dân của con lãng quên đi,” để nhấn mạnh rằng Thiên Chúa đã để người Do Thái sống sót qua các thời kỳ tản lạc như một lời cảnh báo đối với Kitô giáo. Augustinô tin rằng trong thời kỳ sau rốt, người Do Thái sẽ quay trở lại và tiếp nhận Chúa Giê-su.

Ảnh hưởng lâu dài của thánh Augustinô trong tư tưởng Phương Tây

Ảnh hưởng của Thánh Augustinô vẫn còn sâu rộng cho đến ngày nay, với vai trò là một nhân vật trung tâm trong Cơ Đốc giáo và lịch sử tư tưởng phương Tây. Khi xây dựng các lập luận thần học và triết học.

Augustinô đã chịu ảnh hưởng từ các triết thuyết Khắc kỷ (Stoicism), Platon và Tân Platon, đặc biệt là từ các tác phẩm của Plotinus, tác giả của bộ Enneads. Sự ảnh hưởng này có thể đã được truyền tải qua tư duy của các nhà triết học như Porphyry và Victorinus, theo lập luận của Pierre Hadot.

Những tác phẩm của Augustinô, đặc biệt về ý chí tự do, một chủ đề trọng tâm trong đạo đức học, đã gây ấn tượng mạnh và thu hút sự chú ý của nhiều triết gia sau này như Schopenhauer và Nietzsche.

Tôma Aquinô cũng đã vay mượn nhiều yếu tố từ thần học của Augustinô khi xây dựng bộ hợp tuyển độc đáo của mình về tư tưởng Hy Lạp và Cơ Đốc, đặc biệt sau khi tái khám phá các tác phẩm của Aristoteles.

Các tác phẩm của thánh Augustino

Phần sau của tác phẩm Tự Thuật chứa đựng những suy nghĩ sâu sắc của Thánh Augustinô về bản chất của thời gian. Các nhà thần học Công giáo miêu tả niềm tin của Augustinô rằng Thiên Chúa tồn tại bên ngoài thời gian, trong cõi vĩnh cửu, trong khi thời gian chỉ hiện hữu bên trong vũ trụ do Thiên Chúa tạo dựng.

Augustinô để lại nhiều tác phẩm quan trọng khác như Thành phố Tâm linh (De civitate Dei), Về Ba Ngôi (De trinitate), và Khảo lược (Retractationes), một tác phẩm ông viết vào cuối đời để xem lại các tác phẩm của mình theo trình tự thời gian. Các tác phẩm này không chỉ đánh dấu sự phát triển tư tưởng của ông mà còn trở thành nền tảng cho nhiều lĩnh vực thần học và triết học. 

Những suy tư của ông về ý chí tự do và vai trò của Thiên Chúa trong sự sáng tạo và cứu rỗi đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến các triết gia và nhà thần học sau này, bao gồm cả Tôma Aquinô, người đã kết hợp tư tưởng của Augustinô vào trong công trình của mình.

Danh sách tác phẩm phong phú của Augustinô bao gồm nhiều chủ đề từ thần học, đạo đức học đến triết học và vẫn tiếp tục gây ảnh hưởng lớn trong lịch sử tư tưởng phương Tây.

Thánh Augustinô không chỉ là một biểu tượng của trí thức và đức tin trong lịch sử Giáo hội, mà còn là nguồn cảm hứng vô tận cho những ai khao khát tìm kiếm chân lý và sự khôn ngoan. Những tư tưởng và công trình của ngài vẫn còn vang vọng đến ngày nay, mang lại giá trị và ý nghĩa sâu sắc cho cuộc sống của biết bao người. 

Hy vọng rằng, qua việc học hỏi từ trí tuệ của Thánh Augustinô, chúng ta có thể tiến gần hơn đến việc xây dựng một cộng đồng Công giáo vững mạnh, đồng hành cùng trí thức và đạo đức để tạo dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho đất nước Việt Nam.