Tiểu sử Stalin – Nhà cách mạng nổi tiếng người Nga

Joseph Stalin, một trong những nhà lãnh đạo có ảnh hưởng nhất thế kỷ 20, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử thế giới thông qua vai trò quan trọng của mình trong cuộc cách mạng Nga và sự phát triển của Liên Xô. Tiểu sử của Stalin không chỉ phản ánh một cuộc đời đầy thăng trầm và quyết tâm sắt đá, mà còn cho thấy sự phức tạp trong con người và sự nghiệp của ông. 

Tiểu sử nhà cách mạng Stalin

Losif Vissarionovich Stalin, hay còn được biết đến với tên Joseph Stalin, là một nhà cách mạng, chính trị gia và nhà lý luận chính trị nổi tiếng người Gruzia. Sinh ngày 18 tháng 12 năm 1878, Stalin đã giữ nhiều vị trí quan trọng, bao gồm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô (1922–1952) và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô (1941–1953).

Stalin là người trung thành với các diễn giải của Lenin về chủ nghĩa Marx, sau đó ông phát triển thành chủ nghĩa Marx-Lenin, và các chính sách của ông được biết đến với tên gọi chủ nghĩa Stalin.

Xuất thân từ một gia đình nghèo khó ở Gori, tỉnh Tiflis, thuộc Đế quốc Nga (nay là Gruzia), Stalin gia nhập Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga vào năm 1901 và trở thành biên tập viên của tờ Pravda. 

Trong thời gian này, ông đã tham gia vào nhiều hoạt động tài trợ cho cánh Bolshevik do V. I. Lenin dẫn đầu, bao gồm cả những hành vi như cướp ngân hàng, bắt cóc tống tiền và bảo kê. Bị chính quyền liên tục bắt giữ, Stalin đã phải trải qua nhiều năm tháng bị đày đọa ở Siberia.

Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười và việc thành lập nhà nước cộng sản vào năm 1917, Stalin trở thành thành viên của Bộ Chính trị Bolshevik và đã phục vụ Hồng quân trong Nội chiến Nga. 

Ông giám sát hiệp ước thành lập Liên Xô vào năm 1922 và sau khi Lenin qua đời, Stalin nhanh chóng thâu tóm quyền lực, đặt ra “chủ nghĩa xã hội trong một quốc gia” làm tư tưởng chủ đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô. 

Dưới sự lãnh đạo của Stalin, Liên Xô đã thực hiện những kế hoạch 5 năm nhằm tập thể hóa nông nghiệp và công nghiệp hóa, nhưng những chính sách này cũng dẫn đến nạn đói nghiêm trọng từ năm 1930 đến 1933. Để tiêu diệt “kẻ thù của giai cấp công nhân,” Stalin đã tiến hành Đại thanh trừng, bắt giữ hàng triệu người và xử tử hàng trăm nghìn người trong khoảng từ năm 1936 đến 1938.

Stalin đã truyền bá chủ nghĩa Marx-Lenin trên toàn thế giới thông qua Quốc tế Cộng sản và hỗ trợ các phong trào chống phát xít ở Châu Âu trong những năm 1930. Năm 1939, ông ký hiệp ước không xâm phạm với Đức Quốc xã, mở đường cho cuộc xâm lược Ba Lan sau đó. 

Khi Đức xâm lược Liên Xô vào năm 1941, Stalin gia nhập Khối Đồng minh, và dưới sự lãnh đạo của ông, Hồng quân Xô viết đã giành lại thế thượng phong, cuối cùng chiếm được Berlin vào năm 1945. Sau Thế chiến II, Liên Xô trở thành một trong hai siêu cường toàn cầu, và Stalin tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu của Chiến tranh Lạnh.

Sau khi qua đời vào năm 1953, Stalin bị người kế nhiệm, Nikita S. Khrushchev, chỉ trích và khởi xướng chính sách phi Stalin hóa tại Liên Xô. Dù vậy, Stalin vẫn được coi là một trong những nhân vật quan trọng nhất của thế kỷ 20, với sự nghiệp lãnh đạo Liên Xô đạt được nhiều thành tựu quan trọng.

Hành trình thời trẻ của Stalin

1878–1899: Tuổi thơ và thiếu thời

Iosif Vissarionovich Stalin, sinh ngày 18 tháng 12 năm 1878 tại thị trấn Gori, Gruzia, lúc bấy giờ thuộc Tỉnh Tiflis của Đế quốc Nga. Ngôi nhà ông chào đời là nơi chung sống của nhiều dân tộc như Gruzia, Azerbaijan, Armenia, Nga, và Do Thái. 

Tên khai sinh của Stalin là Ioseb Besarionis dze Jughashvili, và hồi nhỏ ông còn được gọi với biệt danh “Soso,” một cách thân mật của tên “Ioseb.” Cha ông, Besarion Jughashvili, là một thợ đóng giày, ban đầu kiếm được khá nhiều tiền nhưng sau đó sa sút, khiến gia đình rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Mẹ ông, Ekaterine Geladze, đã cùng Stalin rời khỏi nhà vào năm 1883 do cha ông trở nên nghiện rượu và bạo lực.

1899–1904: Đảng lao động dân chủ xã hội Nga

Tháng 10 năm 1899, Stalin làm việc tại đài khí tượng Tiflis, nơi ông tranh thủ thời gian rảnh để hoạt động cách mạng, thu hút những người ủng hộ thông qua các lớp dạy lý thuyết xã hội chủ nghĩa. 

Ông tổ chức các cuộc họp bí mật và biểu tình công nhân, nhưng cũng sớm bị cảnh sát mật Okhrana để ý và phải trốn tránh. Tháng 11 năm 1901, Stalin được bầu vào Ủy ban Tiflis của Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga (RSDRP).

Stalin sau đó chuyển đến cảng Batum, nơi ông gây chia rẽ trong cộng đồng Marxist và tổ chức nhiều cuộc đình công. Sau khi các thủ lĩnh công nhân bị bắt, ông tiếp tục kích động các cuộc biểu tình, dẫn đến đụng độ với quân lính khiến nhiều người thiệt mạng. 

Stalin bị bắt giam và cuối cùng bị kết án ba năm đày ải ở Siberia. Sau hai lần cố gắng trốn thoát, Stalin thành công trở về Tiflis, nơi ông chủ bút một tờ báo Marxist và kêu gọi phong trào Marxist Gruzia tách khỏi phong trào Marxist Nga, nhưng sau đó phải rút lại lời kêu gọi do bị chỉ trích. Trong thời gian này, RSDRP phân chia thành hai phái, Bolshevik và Menshevik, và Stalin đã ngả theo phái Bolshevik dù họ chỉ là thiểu số ở Gruzia.

1905–1912: Cách mạng 1905 và hệ quả

Tháng 1 năm 1905, quân đội Sa hoàng đã thảm sát những người biểu tình tại Sankt-Peterburg, khởi đầu cho sự bất ổn lan rộng khắp Đế quốc Nga và dẫn đến Cách mạng năm 1905. 

Gruzia cũng không nằm ngoài sự ảnh hưởng này. Stalin, lúc đó đang ở Baku, chứng kiến căng thẳng sắc tộc đỉnh điểm giữa người Armenia và Azerbaijan, gây ra hàng nghìn cái chết. 

Stalin bị bắt nhiều lần và bị đày ải ở Siberia, nhưng ông liên tục trốn thoát và tiếp tục các hoạt động cách mạng. Trong thời gian bị đày ải, ông gặp gỡ nhiều nhà cách mạng nổi tiếng và tiếp tục xây dựng ảnh hưởng của mình trong phong trào Bolshevik.

1912–1917: Trung ương Bolshevik và báo Pravda

Tháng 1 năm 1912, tại Hội nghị Praha, phái Bolshevik bầu cử Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Stalin được Lenin và Grigory Zinoviev chọn vào ủy ban. Stalin nhận nhiệm vụ này và giữ vai trò suốt đời. 

Lenin tin tưởng Stalin vì khả năng vận động các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Gruzia, để ủng hộ phái Bolshevik. Tháng 2 năm 1912, Stalin trốn về Sankt-Peterburg, chuyển tờ tuần báo Zvezda thành nhật báo Pravda, mặc dù vai trò biên tập viên của ông được giữ kín.

Tháng 5 năm 1912, Stalin bị bắt và bị đày ải đến Siberia, nhưng chỉ hai tháng sau, ông trốn thoát và trở lại Sankt-Peterburg. Tại đây, ông tiếp tục viết cho Pravda và kêu gọi hòa giải giữa hai phái Marxist sau cuộc bầu cử Duma, gây phật lòng Lenin. 

Tháng 1 năm 1913, Stalin đến Viên để nghiên cứu ‘vấn đề dân tộc’ trong Đế quốc Nga. Lenin khuyến khích ông viết một bài luận về chủ đề này nhằm lôi kéo các dân tộc muốn độc lập vào liên minh với Bolshevik. 

Bài luận “Chủ nghĩa Marx và vấn đề dân tộc” được đăng trên tạp chí Prosveshcheniye vào năm 1913 và được Lenin đánh giá cao. Stalin xuất bản nó dưới bí danh “K. Stalin,” có nghĩa là “người thép” trong tiếng Nga.

Tháng 2 năm 1913, Stalin bị bắt lại ở Sankt-Peterburg và bị đày ải 4 năm ở vùng Turukhansk, Siberia. Tại đây, ông sống trong điều kiện khắc nghiệt và có mối quan hệ tình cảm với một cô thôn nữ, sinh ra hai đứa con, nhưng một trong số đó chết yểu.

1917: Cách mạng Nga

Trong thời gian Stalin bị đày ải, Nga bước vào Thế chiến thứ nhất. Tháng 10 năm 1916, Stalin cùng nhiều đảng viên Bolshevik bị gọi tòng quân, nhưng nhờ cánh tay tàn tật, ông được miễn nghĩa vụ quân sự khi đến Krasnoyarsk vào tháng 2 năm 1917. 

Khi Cách mạng Tháng Hai nổ ra, dẫn đến việc Sa hoàng Nicholas II thoái vị, Stalin trở về Petrograd vào tháng 3 và cùng Lev Kamenev lấy lại quyền kiểm soát tờ Pravda. Stalin sau đó được bầu vào Ủy ban Chấp hành Xô viết Petrograd và giữ vị trí cao trong Đảng Bolshevik.

Stalin phục vụ chính quyền của Lenin

Từ năm 1917 đến 1918, Stalin bắt đầu củng cố quyền lực của mình trong chính phủ Xô viết mới thành lập. Sau Cách mạng Tháng Mười, Lenin trở thành chủ tịch Hội đồng Dân ủy Nga Xô (Sovnarkom), và Stalin, cùng với Lenin, Trotsky, và Sverdlov, trở thành một trong những nhân vật quan trọng trong chính phủ. 

Stalin tích cực tham gia vào việc đóng cửa các tờ báo thù địch và hỗ trợ việc thành lập Cheka, cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện chiến dịch Khủng bố Đỏ. Ông được bổ nhiệm làm Dân ủy phụ trách Vấn đề Dân tộc và ký Sắc lệnh Dân tộc, cho phép các dân tộc thiểu số quyền ly khai và tự quyết, mặc dù mục đích chính là để đảm bảo sự ủng hộ của họ.

Tháng 3 năm 1918, khi chính phủ chuyển từ Petrograd đến Moskva, Stalin cùng các lãnh đạo Bolshevik khác chuyển tới Điện Kremli. Ông ủng hộ việc ký kết Hiệp ước Brest-Litovsk, nhượng đất cho Liên minh Trung tâm để đổi lấy hòa bình, mặc dù quyết định này gây phẫn nộ trong dân chúng và khiến Đảng Xã hội chủ nghĩa – cách mạng cánh tả rút khỏi chính phủ. Sau sự kiện này, Đảng Bolshevik đổi tên thành Đảng Cộng sản Nga, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc củng cố quyền lực của Stalin trong chính quyền Xô viết.

1918–1921: Chỉ huy quân đội

Sau Cách mạng Tháng Mười, Nội chiến Nga bùng nổ với sự chống đối từ cả lực lượng tả khuynh và hữu khuynh. Tháng 5 năm 1918, Stalin được cử đến Tsaritsyn để đảm bảo chuỗi cung ứng lương thực ở miền nam nước Nga. 

Stalin tiếp tục thể hiện vai trò quan trọng trong các hoạt động quân sự, bao gồm cả chiến tranh Ba Lan – Xô viết năm 1920. Tuy nhiên, ông bất tuân lệnh trong một số chiến dịch quan trọng, dẫn đến sự thất bại và bị Lenin cùng Trotsky chỉ trích.

Điều này khiến Stalin cảm thấy bị xem thường và làm gia tăng mối thù với Trotsky. Chiến tranh Ba Lan – Xô viết kết thúc vào ngày 18 tháng 3 năm 1921 với Hòa ước Riga, đánh dấu một giai đoạn mới trong sự nghiệp của Stalin.

1921–1923: Cuối đời Lenin

Sau khi củng cố quyền lực, chính quyền Bolshevik bắt đầu mở rộng ảnh hưởng sang các nước láng giềng. Tháng 2 năm 1921, Nga Xô viết tuyên chiến với chính quyền Menshevik ở Gruzia, và đến tháng 4 năm 1921, Stalin cử Hồng quân tiếp quản Turkestan. 

Là Dân ủy viên phụ trách vấn đề Dân tộc, Stalin tin rằng mỗi quốc gia dân tộc và nhóm sắc tộc nên có quyền tự biểu lộ quan điểm và đề xuất khái niệm “cộng hòa tự trị” trong một liên bang thống nhất. Tuy nhiên, quan điểm này bị một số nhà lý luận Marxist chỉ trích, với những cáo buộc cho rằng Stalin có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa hoặc thiên vị Nga.

Thay vào đó, ông kêu gọi thành lập một nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz, nhưng đề xuất này gặp sự phản đối từ Đảng Cộng sản Gruzia, dẫn đến sự kiện được gọi là “vụ Gruzia.”

Sau khi Nội chiến Nga kết thúc, các cuộc đình công và khởi nghĩa nông dân nổ ra khắp nơi để phản đối lệnh trưng thu lương thực của Sovnarkom, buộc Lenin phải thông qua Chính sách kinh tế mới (NEP) vào năm 1921. Trong nội bộ Đảng Cộng sản Nga, căng thẳng gia tăng khi Trotsky đề xuất bãi bỏ các công đoàn, dẫn đến việc Stalin giúp thành lập một bè phái chống Trotsky.

Thế chiến thứ hai

Từ năm 1939 đến 1941, Stalin đã tìm cách đàm phán với Đức để bảo vệ lợi ích của Liên Xô trong bối cảnh căng thẳng quốc tế gia tăng. Mặc dù là một người Marxist-Leninist, Stalin nhận ra rằng xung đột giữa các cường quốc tư bản là không thể tránh khỏi, đặc biệt sau khi Đức Quốc xã sáp nhập Áo và một phần Tiệp Khắc. 

Để tránh bị cuốn vào cuộc chiến, ông giữ lập trường trung lập, hy vọng một cuộc chiến giữa Đức và liên minh Anh-Pháp sẽ tạo điều kiện cho Liên Xô vươn lên vị thế hàng đầu ở châu Âu.

Tháng 8 năm 1939, Stalin ký Hiệp ước Molotov-Ribbentrop với Đức, một hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau, cho phép Liên Xô mở rộng lãnh thổ và đảm bảo hòa bình tạm thời với Đức. Khi Đức xâm lược Ba Lan, Liên Xô cũng tiến quân vào Đông Ba Lan, sau đó sáp nhập Litva và một số lãnh thổ khác. 

Trong khi Đức nhanh chóng chiến thắng Pháp vào năm 1940, Stalin nhận thấy tầm quan trọng của việc trì hoãn xung đột với Đức. Ông đề xuất Liên Xô gia nhập phe Trục, và để đảm bảo quan hệ với Đức, Liên Xô ký thỏa thuận trung lập với Nhật vào tháng 4 năm 1941. Tuy nhiên, mối quan hệ với Đức vẫn căng thẳng, và vào tháng 6 năm 1941, Đức bất ngờ xâm lược Liên Xô, mở màn chiến sự trên Mặt trận Đông.

Thời kỳ hậu chiến

Từ năm 1945 đến 1947, sau khi Thế chiến II kết thúc, Stalin đạt đỉnh cao sự nghiệp và được xem như biểu tượng của chiến thắng và chủ nghĩa ái quốc tại Liên Xô. Hồng quân Liên Xô đã kiểm soát toàn bộ Trung và Đông Âu, và Stalin được phong danh hiệu Đại nguyên soái Liên Xô. 

Tuy nhiên, ông vẫn rất cẩn trọng với các dấu hiệu bất tuân trong dân chúng và lo lắng về các binh lính trở về từ tiền tuyến. Stalin đã ra lệnh đưa tù binh Liên Xô qua các trại “thanh lọc,” với hàng triệu người bị gửi đến các trại lao động.

Trong những năm cuối đời, sức khỏe của Stalin suy kiệt, và ông ngày càng trở nên nghi ngờ các bác sĩ của mình, đặc biệt là sau sự kiện âm mưu bác sĩ vào năm 1952. Stalin cũng thực hiện các cuộc thanh trừng trong nội bộ Đảng Cộng sản Liên Xô, đồng thời cho ra đời các tác phẩm cuối cùng của mình, phản ánh quan tâm về vấn đề dân tộc và kinh tế.

Ý thức hệ chính trị của Stalin

Stalin tự nhận đã nắm vững chủ nghĩa Marx từ khi mới 15 tuổi và coi đó như kim chỉ nam triết học cho cuộc đời mình. Theo nhà sử học Kotkin, Stalin mang trong mình “niềm tin Marxist sâu sắc,” trong khi Montefiore nhận định rằng chủ nghĩa Marx đóng vai trò “gần như tôn giáo” trong tâm thức của Stalin. 

Stalin tin rằng việc điều chỉnh chủ nghĩa Marx để phù hợp với thực tiễn là cần thiết; vào năm 1917, ông tuyên bố rằng “có chủ nghĩa Marx giáo điều và có chủ nghĩa Marx sáng tạo, và tôi ủng hộ cái sau.” Nhà sử học Volkogonov cho rằng chủ nghĩa Marx của Stalin chịu ảnh hưởng bởi “bước ngoặt tinh thần giáo điều,” xuất phát từ nền giáo dục tôn giáo thời ông còn học ở chủng viện. 

Theo Service, các sáng kiến ý hệ của Stalin chỉ là những phát triển thô thiển và không nhất quán về chủ nghĩa Marx, thường xuất phát từ mưu đồ chính trị hơn là sự tận tâm trí tuệ. Stalin tự xưng là một praktik, tức một nhà cách mạng chú trọng hành động thực tế hơn là lý thuyết.

Đời tư, ngoại hình và tính cách của Stalin

Stalin, mặc dù là người Gruzia, đã bắt đầu học tiếng Nga khi lên tám hoặc chín tuổi, và luôn tự hào về nguồn gốc Gruzia của mình, thể hiện qua giọng nói khi sử dụng tiếng Nga. Mặc dù gắn bó với văn hóa Nga, Stalin vẫn giữ nét đặc trưng Gruzia trong cả tính cách và lối sống hàng ngày. 

Stalin có giọng nói nhỏ nhẹ, phát biểu chậm rãi và thận trọng khi nói tiếng Nga, nhưng khi trò chuyện riêng tư, ông thường sử dụng ngôn từ thô tục. Ông hiếm khi thuyết giảng trước đông đảo khán giả và thích bộc lộ ý kiến qua văn viết, với phong cách đơn giản, rõ ràng và súc tích. Stalin sử dụng nhiều bí danh, trong đó cái tên “Stalin,” có nghĩa là “Người đàn ông thép,” được ông chọn và sử dụng chính thức từ năm 1912.

Về ngoại hình, Stalin cao 1,70 m, khuôn mặt có nhiều vết sẹo do đậu mùa, và cánh tay trái bị thương tích, có lẽ từ một tai nạn thời nhỏ. Trong thời trẻ, Stalin thường ăn mặc lôi thôi, nhưng từ năm 1918 trở đi, ông ưa chuộng phong cách quân đội. 

Stalin cũng là người nghiện hút thuốc và sống đơn giản, không sở hữu gì quá sang trọng. Lịch trình của Stalin thường bắt đầu muộn, ông ăn trưa vào buổi chiều và làm việc tới khuya. Stalin ít khi rời Moskva, trừ khi đi nghỉ tại dacha, và không thích du lịch hay di chuyển bằng máy bay.

Tính cách

Trotsky và nhiều nhân vật đối lập Xô viết thường hạ thấp Stalin, cho rằng ông là một người tầm thường và không có tài cán, và quan điểm này đã lan rộng ra ngoài Liên Xô khi Stalin còn sống. 

Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu tiểu sử Montefiore, “rõ ràng từ những lời kể của cả người ủng hộ lẫn người không ưa ông, Stalin là một nhân vật phi thường ngay từ khi còn nhỏ.” 

Stalin sở hữu một trí óc phức tạp, sự tự chủ lớn và trí nhớ tuyệt vời. Ông làm việc chăm chỉ và luôn khao khát học hỏi. Khi nắm quyền, Stalin chú ý kỹ lưỡng đến mọi khía cạnh của đời sống xã hội Xô viết, từ kịch bản phim đến sơ đồ kiến trúc và vũ khí quân sự. Theo Volkogonov, “đời tư và công việc của Stalin là một”; ông không bao giờ rời xa hoạt động chính trị.

Gia đình và các mối quan hệ của Stalin

Stalin là người rất coi trọng tình bạn và thường sử dụng mối quan hệ này để củng cố và bảo vệ quyền lực của mình. Theo Kotkin, Stalin thường bị thu hút bởi những người có xuất thân hèn mọn giống mình, đặc biệt là những trí thức mới nổi. 

Về đời sống cá nhân, Stalin không phải là người trăng hoa. Theo Boris Bazhanov, Stalin ít quan tâm đến phụ nữ và thấy người vợ Alliluyeva đã đủ đối với mình. Tuy nhiên, Montefiore lại cho rằng khi còn trẻ, Stalin thường có bạn gái. Mẫu phụ nữ lý tưởng của Stalin là những cô gái trẻ, dễ bảo hoặc những thôn nữ hiền lành. Ông coi phụ nữ như phương tiện để đạt được sự thoải mái trong cuộc sống.

Sau khi Nadezhda qua đời, Stalin trở nên thân thiết với chị dâu Zhenya Alliluyeva, và có tin đồn rằng họ là tình nhân. Ngoài ra, cũng có tin đồn về mối quan hệ của Stalin với bà quản gia Valentina Istomina. 

Di sản của Stalin

Nhà sử học Robert Conquest cho rằng Stalin có lẽ đã “định hình dòng chảy của thế kỷ 20” hơn bất kỳ cá nhân nào khác. Các nhà viết tiểu sử như Service và Volkogonov đều công nhận Stalin là một chính khách nổi bật và phi thường. Montefiore mô tả Stalin là “một sự kết hợp hiếm hoi giữa ‘trí thức’ và kẻ giết người,” vừa là “chính khách tột bậc,” vừa là “người khổng lồ khó tả và thú vị của thế kỷ 20.”

Service nhận định rằng Stalin đã góp phần xây dựng và ổn định hóa Liên Xô, và nếu không có Stalin, Liên Xô có thể đã sụp đổ trước năm 1991. Trong ba thập kỷ, Stalin đã biến Liên Xô thành một cường quốc công nghiệp và đạt được những thành tựu lớn trong các lĩnh vực như đô thị hóa, quân sự, giáo dục và niềm tự hào Xô viết.

Dưới sự lãnh đạo của ông, tuổi thọ trung bình của người dân Xô viết tăng đáng kể nhờ cải thiện điều kiện sống, dinh dưỡng và y tế, cùng với việc giảm tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, đóng góp của Stalin đối với sự phát triển kinh tế của Liên Xô vẫn bị đặt nghi vấn, khi một số nhà nghiên cứu cho rằng các chính sách của Stalin từ năm 1928 trở đi đã hạn chế sự thành công kinh tế.

Liên Xô dưới thời Stalin thường bị coi là một nhà nước toàn trị với Stalin nắm giữ quyền lực chuyên chế. Nhiều học giả xem Stalin là một kẻ độc tài, chuyên quyền, hoặc “phát xít đỏ.” 

Dmitri Volkogonov gọi Stalin là “một trong những nhân vật quyền lực nhất trong lịch sử loài người.” Tuy vậy, một số học giả như McDermott và Service cảnh báo rằng không nên mô tả Stalin một cách đơn giản hóa, và cho rằng quyền lực của ông vẫn có giới hạn.

Sau khi Stalin qua đời, nhiều tác phẩm tiểu sử mới được xuất bản, và từ những năm 1980, sử liệu về Stalin đã trở nên phong phú hơn nhờ việc giải mật các hồ sơ lưu trữ. Sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, các kho lưu trữ này đã cung cấp thêm nhiều thông tin mới về Stalin và kích thích việc xuất bản nhiều nghiên cứu học thuật.

Số người chết dưới chế độ Stalin

Với tỷ lệ tử vong cao dưới thời cai trị của Stalin, ông đã bị coi là “một trong những nhân vật khét tiếng nhất trong lịch sử”. Những cái chết này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, bao gồm tập thể hóa, nạn đói, chiến dịch khủng bố, dịch bệnh, chiến tranh, và tình trạng ngược đãi trong các trại Gulag. 

Theo tư liệu chính thức từ kho lưu trữ của Liên Xô, có 799.455 vụ tử hình được ghi nhận từ năm 1921 đến 1953, trong đó 681.692 vụ xảy ra trong giai đoạn 1937–1938, tức thời kỳ Đại thanh trừng. Nhà nghiên cứu Michael Ellman ước tính hiện đại chính xác nhất về số người chết trong Đại thanh trừng là từ 950.000 đến 1,2 triệu người, bao gồm những người bị xử tử, biệt giam, hoặc chết sau khi được thả. 

Năm 2011, sử gia Timothy D. Snyder đã tổng hợp dữ liệu hiện đại sau khi kho lưu trữ Liên Xô được mở vào những năm 1990 và kết luận rằng chế độ của Stalin phải chịu trách nhiệm cho 9 triệu cái chết, trong đó 6 triệu người bị giết có chủ đích. Snyder cũng cho rằng con số 20 triệu hoặc hơn, vốn là ước tính trước khi các kho lưu trữ mật được mở, là không đáng tin cậy.

Hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về những khía cạnh phức tạp của lịch sử, đặc biệt là về cuộc đời và di sản của Joseph Stalin. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hay thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ để nhận được sự hỗ trợ. Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này!